برای بسیاری از پسران نوجوان بلوغ یعنی قد کشیدن و سبز شدن پشت لب. برای دختران نوجوان بلوغ یعنی گذشتن از عروسک‌های کودکی و یک خانم کامل شدن. ولی برای برخی نوجوانان بلوغ، یادآور سرطان است.
شاید دیدن نوجوانانی که در گرمای تابستان کلا‌ه پشمی بر سر می‌گذارند تا رد موهایی که شیمی درمانی ازشان گرفته، پنهان کنند؛ خیلی ناراحت کننده باشد. ولی این واقعیتی است که هزاران نوجوان با رسیدن به سن بلوغ و جهش رشدی با آن روبرو می‌شوند. همیشه فکر می‌کنیم وقتی پیر شدیم، شاید دچار سرطان شویم ولی حقیقت این است که فرآیند بلوغ و رسیدن به سن جهش رشدی با مکانیسم‌هایی که هنوز دقیقا روشن نیست، وقوع سرطان‌های خاصی را در نوجوانان تشدید می‌کند. اگر دوست دارید بدانید بلوغ و جهش رشدی چه ارتباطی با سرطان دارند این مطلب را بخوانید.
وقتی رشد، جهش می‌کند
جهش رشدی بخشی از پدیده بلوغ به شمار می‌آید. بلوغ پدیده‌ای جنسی است. می‌توان بلوغ را دوره‌ای از زندگی دانست که در آن تحولات جنسی رخ می‌دهد. این دوره، دوره‌ای گذرا بین کودکی و جوانی است که در آن صفات ثانویه جنسی مانند تغییر صدا در پسرها، قاعدگی در دخترها، رویش مو بر صورت پسرها، ظاهر می‌شود.
در هنگام بلوغ، جهش رشدی رخ می‌دهد و قدرت باروری با تغییرات فیزیولوژیک در بدن به وجود می‌آید. اگرچه برای زمان بلوغ تفاوت‌های فردی وجود دارد ، ولی به طور متوسط، دختران ۲ سال زودتر از پسران بالغ می‌شوند. به طور میانگین قله جهش رشدی در دخترها ۱۲ سالگی و در پسرها ۱۴سالگی است.
جهش رشدی نشانه بلوغ فیزیکی است. قاعدگی دخترها و تغییر صدا در پسرها، بلافاصله پس از قله جهش رشدی رخ می‌دهد. بنابراین اگر هریک از این خصوصیات در نوجوانی مشاهده شد، نشانه آن است که جهش رشدی او به پایان رسیده است. دخترها ۲ سال زودتر از پسرها بالغ می‌شوند و بنابراین ۲ سال زودتر نیز قله جهش رشدی را طی می‌کنند. اگر بخواهیم بفهمیم که جهش رشدی دقیقا چه هنگام در دخترها و پسرها رخ می‌دهد، باید نگاهی به کل فرآیند بلوغ بیندازیم و جایگاه جهش رشدی را در آن بیابیم.
بلوغ در دخترها حدود ۳/۵ سال طول می‌کشد و دارای ۳ مرحله است: مرحله اول که شروع جهش رشدی محسوب می‌شود شامل برجسته شدن سینه‌ها و رویش مو بر روی مناطق تناسلی است. این مرحله از بلوغ دخترها و در واقع شروع جهش رشدی، یک سال طول می‌کشد.
مرحله دوم بلوغ در دخترها قله جهش رشدی را تشکیل می‌دهد. در این مرحله موهای زیر بغل ظاهر شده و تکامل سینه‌ها بیش تر می‌شود.
مرحله سوم بلوغ دختر خانم‌ها، پایان جهش رشدی است و نشانه آن آغاز قاعدگی است. این مرحله یک تا ۱/۵ سال بعد از مرحله دوم بلوغ رخ می‌دهد. بلوغ در پسرها ۵ سال طول می‌کشد و دارای ۴ مرحله است.
نخستین مرحله بلوغ جنسی در پسران، جهش چربی نام دارد. در این مرحله پسرها چاق و زشت می‌شوند و علت آن ترشح هورمون زنانه استروژن از بیضه‌هاست. مرحله دوم که یک سال پس از مرحله اول آغاز می‌شود، شامل جهش در رشد قد و آغاز رشد آلت تناسلی است،پسرها شروع به قد کشیدن می‌کنند و لاغرتر می‌شوند. مرحله سوم بلوغ پسرها، حدود یک سال پس از مرحله قبلی رخ می‌دهد و در این دوره پشت لب پسرها سبز می‌شود و موها بر پشت لب بالا شروع به رویش می‌کنند.
در این دوران جهشی در رشد عضلات به وجود می‌آید و اندام فرد عضلانی‌تر شده و چهار شانه می‌شود. در مرحله چهارم بلوغ آقا پسرها، جهشی که در رشد قد آغاز شده بود، پایان مییابد. موها بر روی چانه رویش می‌یابند و قدرت عضلانی فرد بیش تر می‌شود. بنابراین جهش رشدی را می‌توان مرحله‌ای از رشد و بلوغ فرد دانست که در آن رشد عضلات، اسکلت، اندام‌های تناسلی و رشد کلی بدن بسیار سرعت می‌گیرد و یا به زبان دیگر رشد فرد جهش مییابد. این جهش در رشد، به شدت تحت تاثیر هورمون‌های جنسی است که ترشح آن ها در این سنین افزایش مییابد.
زمانی برای یاغی شدن سلول‌ها
سرطان یعنی رشد و تکثیر غیرطبیعی سلولهای بدن. بیش تر سلولهای بدن در پاسخ به تحریکاتی که از داخل یا خارج بدن به آن ها وارد می‌شود، رشد و تولید مثل می‌کنند و در نهایت می‌میرند. اگر این فرآیند در مسیر تعادل صحیح خود اتفاق بیفتد، بدن سالم می‌ماند و عملکرد طبیعی خود را حفظ می‌کند، ولی مشکلات زمانی شروع می‌شود که برخی از ژن‌های یک سلول دچار جهش شده و سلول به یک سلول سرطانی تبدیل شود.
یک سلول طبیعی، ممکن است بدون هیچ دلیل واضحی به یک سلول سرطانی تبدیل شود ولی در اغلب موارد، تبدیل در اثر مواجهه مکرر با مواد سرطان‌زا صورت می‌گیرد. شکل ظاهری و عملکرد سلولهای سرطانی با سلولهای طبیعی تفاوت دارد. جهش یا تغییر ایجاد شده در دی.ان.ای یا ماده ژنتیکی سلول اتفاق می‌افتد. دی.ان.ای مسئول کنترل شکل ظاهری و عملکرد سلول است.
وقتی دی.ان.ای یک سلول تغییر می‌کند، آن سلول با سلولهای سالم کنار خود تفاوت مییابد و دیگر کار سلولهای طبیعی بدن را انجام نمی‌دهد. این سلول تغییر یافته از سلولهای همسایه‌اش جدا می‌شود و نمی‌داند چه زمانی رشدش باید به پایان برسد و بمیرد. بنابراین خودسرانه به رشد و تقسیم و عملکرد خود ادامه می‌دهد و تودههای سرطانی که تومور نامیده می‌شود را به وجود می‌آورد.
سرطان‌هایی که نوجوانان را دوست دارند
سرطان‌ها در نوجوانان نادر هستند مثلا احتمال این که یک دختر نوجوان به سرطان پستان مبتلا شود، خیلی اندک است ولی برخی انواع سرطان‌ها در این سنین بیش از سنین بالا رخ می‌دهند، مانند سرطان بیضه. بیایید با هم به سرطان‌های رایج در میان نوجوانان نگاهی بیندازیم:
استئوسارکوم
شایع‌ترین سرطان استخوان است. این سرطان در نوجوانان و به خصوص در سن جهش رشدی بیش از دیگران رخ می‌دهد. دخترها بیش از پسرها به آن مبتلا می‌شوند. علامت اصلی ابتلا به این سرطان درد و برآمدگی در روی استخوان پا یا بازو است. بعضی افراد هنگام خواب یا هنگام ورزش درد بیش تری را احساس می‌کنند. سلولهای سرطانی می‌توانند از طریق جریان خون خود را به اعضای دیگر برسانند و اعضا و اندام‌های دیگر بدن را نیز درگیر کنند.
سارکوم یوئینگ
سرطان دیگری است که استخوان‌ها را درگیر می‌کند. این سرطان نیز معمولا جوانان و نوجوانان را درگیر می‌کند. استخوان‌های پا و لگن بیش از سایر استخوان‌ها به این سرطان مبتلا می‌شوند. درمان این سرطان، شیمی‌درمانی و جراحی است. اصولا سرطان‌های استخوان پاسخ مناسبی به درمان می‌دهند و در اکثر موارد نوجوانان درمان پذیرند.
تومورهای مغزی
تومورهای مغزی شایع در میان نوجوانان، تومورهایی هستند که از سرطانی شدن گروهی از سلولهای خود مغز، ایجاد می‌شوند و این تومورها، سلولهای سرطانی نقاط دیگر بدن که به این ناحیه مهاجرت کرده‌‌اند، نیستند. این تومورها معمولا به وسیله جراحی از مغز خارج می‌شوند و لازم است به دنبال آن شیمی درمانی و رادیوتراپی انجام شود.
لنفوما
لنفوما توموری است که بافت‌های لنفاوی بدن را درگیر می‌کند. بافت‌های لنفاوی شامل غدد لنفاوی، تیموس، طحال و لوزه‌هاست. سیستم لنفاوی نقش مهمی در دفاع از بدن برعلیه عوامل خارجی و میکروب‌ها بر عهده دارد. لنفوم‌هایی که نوجوانان بیش تر به آن مبتلا می‌شوند، لنفوم هوچکین وغیرهوچکین است.
تومورهای دیگر
تومورهای دیگری که در میان نوجوانان و جوانان شایع است، تومورهای بیضه، تخمدان و انواعی از سرطان‌های عضلات اسکلتی است.
جهش رشد، یورش سرطان
نتایج یک تحقیق جدید در ماه مارس ۲۰۰۶ نشان می‌دهد که جهش رشدی در نوجوانان، شانس ابتلای آنها به برخی سرطان‌ها را افزایش می‌دهد. این به معنای آن است که نوجوانان با رسیدن به جهش رشدی، دچار سرطان‌های خاصی می‌شوند.
سرطان گرچه در میان نوجوانان نادر و کمیاب است، ولی یکی از علل اصلی مرگ جوانان و نوجوانان ۱۲ تا ۲۴ سال را بعد از مرگ ناشی از تصادفات رانندگی تشکیل می‌دهد. پرفسور، بیرچ از دانشگاه منچستر انگلستان که سرپرستی این گروه تحقیقاتی را برعهده دارد، معتقد است؛ زمینه ژنتیکی، هورمون‌ها، اتفاقاتی که در دوره جنینی و نوزادی برای کودک به وجود می‌آید مانند انواع عفونت‌ها، نقش مهمی در ابتلای نوجوانان به سرطان در دوره جهش رشدی،ایفا می‌کنند
هریک از این عوامل موجب به وجود آمدن یک آمادگی در گروهی از سلول‌ها برای رشد غیرمعمول و سرطانی می‌شوند.
محققان می‌گویند در طی جهش رشدی که سرعت رشد ناگهان افزایش مییابد، در اثر اتفاقی که هنوز به ماهیت آن پی برده نشده است، این گروه‌های سلولی از رشد و تقسیم طبیعی خود خارج شده و وارد دوره‌های تقسیم غیرطبیعی و سرطانی شده و تودههای سرطانی را در نوجوانان به وجود می‌آورند. آمارهای موجود نشان می‌دهند شانس ابتلا به سرطان با افزایش سن، افزایش مییابد.
در حقیقت در سنین بالاتر، سرطان بیش تر اتفاق می‌افتد. بیش از ۶۰ درصد سرطان ها در افراد ۶۵ ساله و پیرتر رخ می‌دهند و علت آن نیز جهش‌ها و تغییرات ژنتیکی است. در طول زندگی بر اثر انواع عوامل مختلف محیطی و داخلی مانند اشعهx، ویروس‌ها، مواد غذایی سرطان‌زا و غیره، ژن‌های سلولی دچار جهش می‌شوند و سلول‌ها وارد دوره‌های تقسیم غیرطبیعی شده و تودههای سرطانی به وجود می‌آیند.
محققان اعتقاد دارند زمینه ژنتیکی و استعداد خانوادگی و فامیلی نقش مهمی را در ابتلای نوجوانان به سرطان‌ها در طی جهش رشدی ایفا می‌کنند. ولی هنوز مشخص نیست چه عاملی در هنگامی که رشد کلی بدن سرعت می‌گیرد، باعث القا و تحریک سلول‌ها به سوی سرطانی شدن، می‌شود.
کم تر از یک درصد سرطان‌ها در نوجوانان و جوانان ۱۲ تا ۲۴ سال اتفاق می‌افتد. <استئوسارکوم> و <سارکوم یوئینگ> که هر دو از سرطان‌های استخوان هستند، در دوره جهش رشدی، بیش از هر سرطان دیگری نوجوانان را مبتلا می‌کنند، <لنفوم هوچکین> و <سرطان سلولهای غدد تناسلی> در رده‌های بعدی قرار دارند.
لنفوم هوچکین غدد لنفاوی و سرطان سلولهای غدد تناسلی، تخمدان و بیضه را درگیر می‌کنند. سه‌چهارم استئوسارکوم‌ها در استخوان‌های دراز مانند پاها و ۱۰ درصد آن در استخوان‌های بازوها رخ می‌دهند.
محققان احتمال می‌دهند، تغییرات هورمونی در طول بلوغ و جهش رشدی، عفونت‌های ویروسی مانند اپشتین بار ویروس و مواد شیمیایی سرطان‌زا نقش مهمی در ابتلا نوجوانان به سرطان ایفا می‌کنند.
نتایج این تحقیق نشان می‌دهد، مصرف سیگار، قلیان و دخانیات به‌وسیله نوجوانان و یا تنفس دود آن به صورت غیرمستقیم شانس ابتلای نوجوانان به سرطان‌های دستگاه تنفسی و ریه‌ها را افزایش می‌دهد.
نتایج این تحقیق نشان داد که از سال ۱۹۹۵ تا سال ۲۰۰۳، ۱۴ هزار نوجوان مبتلا به سرطان در طی معاینات و آزمایش‌ها شناسایی شدند که همه این نوجوانان یا در بخش کودکان و یا بخش بزرگسالان بیمارستان‌ها تحت درمان قرار می‌گرفتند، ولی لازم است با توجه به شرایط سنی و نیازهای ویژه این رده سنی، بخش خاصی در بیمارستان‌ها برای آن ها در نظر گرفته شود.
روزنامه سلامت
