مطالعه بدون فراموشی: تکنیکهایی برای یادگیری همیشگی
آیا تا به حال تلاش کردهاید مطلبی را یاد بگیرید، اما بلافاصله پس از آن، همه چیز را فراموش کردهاید؟ ممکن است برای یک آزمون خاص بهخوبی مطالعه کرده باشید و نتایج عالی کسب کنید، اما بلافاصله پس از ترک جلسه امتحان، احساس کنید تمام آموختههایتان از ذهنتان محو شدهاند. این یک چالش بزرگ است؛ زیرا هر بار که مطالعه میکنید، مدت زمان کوتاهی طول میکشد تا مطالب به دست فراموشی سپرده شوند. گاهی حتی نمیتوانیم محفوظات خود را تا فردا، سر جلسهی امتحان نگه داریم!
خبر خوب این است که روشهایی وجود دارد که میتوانید با استفاده از آنها یک بار مطالعه کنید و برای همیشه به یاد بیاورید. این تکنیکها به شما کمک میکنند تا اطلاعات، اصول، فرمولها و تکنیکهایی را که حتی سالها پیش، همچنان در مغز خود حفظ کرده و در زمان نیاز، آنها را فراخوانی کنید. با طی کردن این فرآیند گام به گام، اطلاعات نهتنها برای چند هفته، بلکه بهطور دائمی در مغز شما حفظ خواهند شد.
روش صحیح مطالعه بدون فراموشی صرفاً به معنای سختتر درس خواندن نیست، بلکه نیازمند اتخاذ استراتژیهای هوشمندانه است. اگر میخواهید دانش خود را برای همیشه حفظ کنید و از فراموشی اجتناب نمایید، باید چهار اصل کلیدی را در نظر بگیرید:
همواره هدف شما باید درک مطلب باشد، نه حفظ کردن صرف.
از دانش خود در عمل استفاده کنید.
باید تکنیکهای مطالعه مبتنی بر شواهد را اتخاذ کنید.
باید یک محیط مطالعهی مناسب داشته باشید.
بخش اول: درک عمیق، مبنای درس خواندن بدون فراموشی
اشتباه بزرگی که بسیاری از افراد هنگام یادگیری مرتکب میشوند، این است که به جای درک عمیق، صرفاً به حفظ کردن روی میآورند. درک مطلب یکی از عواملی است که میتواند به شما کمک کند تا حجم زیادی از اطلاعات را برای مدت بسیار طولانی در مغزتان نگهدارید. درک کامل یک مطلب، به شما کمک میکند تا آموختههای جدید را به آنچه قبلاً میدانستید، وصل کنید و در نتیجه، مطلبی که میآموزید، برایتان معنادارتر شود. در این حالت، هر زمان که بخواهید اطلاعات را فراخوانی کنید، این کار بسیار آسان خواهد بود، زیرا آن را به دانش قبلی خود پیوند دادهاید.
الف. پردازش عمیق و نقش سؤالات کلیدی
واقعاً میخواهید به درک عمیق از مطالعه برسید، توصیه میکنیم از روش «پردازش عمیق» استفاده کنید. هنگام یادگیری، سؤال خاصی را از خود بپرسید؛ زیرا این سؤالات به شما کمک میکنند تا بهتر درک کنید به حفظ کردن، نیاز نداشتهباشید. در واقع، این شیوه پرسشگری به شما امکان میدهد اطلاعات را حتی پس از گذشت چندین سال به یاد آورید. یکی از راهکارهای مؤثر برای درس خواندن بدون فراموشی، استفاده از اصل «بسط» است. بسط به معنای اتصال آموختههای کنونی به آنچه قبلاً یاد گرفتهاید، میباشد.
«پردازش عمیق» روشی است که به ما یاد میدهد چگونه مطالعه کنیم تا فراموش نکنیم:
آیا آنچه اکنون یاد میگیرم به مطالبی که قبلا یاد گرفتهام، مرتبط است؟
اگر بتوانید به این سؤال پاسخ دهید، بدون نیاز به حفظ کردن کلمهبهکلمه، آنچه را میخوانید کاملاً درک خواهید کرد. همچنین، هنگام مطالعه هر متن یا مطلبی، همیشه به دنبال نکات کلیدی باشید. اگر نکات اصلی را درک کنید، یادآوری آن در زمان مورد نیاز، بسیار آسان خواهدبود.
ب. اصل اتصالات سیناپسی
ساختار مغز ما به گونهای است که یادگیریهای جدید به اتصالات سیناپسی موجود در مغز وابسته هستند. این اتصالات موجود، در واقع نشاندهنده دانش بنیادی یا دانش قبلی شما در مورد آن موضوع خاص هستند. بنابراین اگر شما زیربنا و پایه یک مطلب را ندانید و «شکاف دانشی» وجود داشته باشد، درک درستی از مطلب نخواهید داشت و در نهایت مجبور به حفظ کردن آن میشوید. اتصال آموختههای جدید به این شبکههای سیناپسی موجود، بسیار حیاتی است. درک عمیق میتواند به شما کمک کند تا مطالب زیادی را در هر زمان، حتی پس از سالها، به یاد بیاورید.
بخش دوم: فواید مطالعه و کاربرد عملی دانش
پس از کسب دانش نظری، مرحلهی بعدی اعمال و بهکارگیری آن است. فواید مطالعه زمانی به حداکثر میرسد که آنچه آموختهاید را در عمل به کار ببرید. بهکارگیری دانش در زندگی واقعی، میتواند راهی عالی برای مطالعه بدون فراموشی باشد. هنگامی که مطلبی را مطالعه میکنید، با دانش نظری مواجه میشوید؛ برای اینکه این دانش تثبیت شود و مجبور نباشید مدام آن را بازخوانی کنید، باید به دنبال مصداقهایی در محیط اطراف خود باشید و آن دانش را تا حد امکان به کار گیرید.
بخش سوم: تکنیک مطالعه بدون فراموشی مبتنی بر شواهد
تکنیک مطالعه بدون فراموشی مستلزم جایگزینی عادتهای غلط با روشهای مؤثر است. یکی از اشتباهات اصلی دانشآموزان هنگام حفظ کردن، بازخوانی مکرر کتاب است. این روش برای یادگیری بسیار نادرست است و نه تنها به حفظ اطلاعات کمکی نمیکند، بلکه «توهم دانستن» ایجاد میکند.
الف. فراخوانی فعال
به جای یادگیری منفعل، یک بار مطالعه کنید و سپس سعی کنید بدون دسترسی به کتاب، آنچه را که خواندهاید به یاد آورید. این عمل، اتصالات سیناپسی مغز شما را تقویت میکند و به شما امکان میدهد در هر زمان اطلاعات را به یاد بیاورید. تلاشی که برای بیرون کشیدن اطلاعات از مغزتان بدون دسترسی به منبع انجام میدهید، اطلاعات را تثبیت میکند.
ب. تکنیک فاینمن: قدرت آموزش دادن
یکی از قدرتمندترین روشهای یادگیری، «تکنیک توضیح دادن» یا همان تدریس است. این روش چندین فرآیند یادگیری حیاتی را در خود جای داده است:
فراخوانی فعال: شما باید مطالب را فعالانه به یاد آورید.
بازخورد: هنگام توضیح دادن، متوجه میشوید که آیا واقعاً موضوع را درک کردهاید یا خیر.
تقویت: تکرار مطالب برای خود یا دیگران، اتصالات سیناپسی مغز را تقویت و تثبیت میکند.
برای تدریس لازم نیست حتماً کسی در مقابل شما باشد. میتوانید دوربین خود را روشن کنید و سعی کنید آنچه را خواندهاید برای دوربین توضیح دهید.یا جلوی آینه برای خودتان توضیح دهید. اگر این کار را بهطور مداوم انجام دهید، دیگر نیازی به مطالعهی مداوم نخواهید داشت، زیرا مطالب را به وضوح به یاد خواهید آورد.
ج. نقشهبرداری ذهنی
نقشهبرداری ذهنی روشی است که در آن شما مطلبی را میخوانید و میتوانید از عمل «تجسم» استفاده کنید. شما یادداشتهای خود را دارید و سعی میکنید تصویری از آن مطلب در مغز خود ایجاد کنید.
بخش چهارم: اهمیت محیط مطالعه
یکی از موانع بزرگ در به یاد آوردن و فراخوانی مطالب، محیط مطالعه آنهاست. محیط ایده آل باید عاری از حواسپرتی و هر چیزی باشد که مانع توجه شما بر روی مطلبی که میخوانید، میشود.
«توجه» هنگام یادگیری بسیار مهم است. حواس مختلف شما (بینایی، شنوایی، بویایی) اطلاعات را به مغز میفرستند؛ در زمان مطالعه، حس بینایی و شنوایی شما مهمترین حواس هستند.
اگر هنگام مطالعه سروصدا یا وقفهای در محیط وجود داشته باشد، این وقفه باعث مختل شدن اطلاعاتی میشود که تلاش میکنید در مغز خود رمزگذاری کنید و در نتیجه، ترکیبی از اطلاعات ایجاد میشود و شما نمیتوانید آنچه را میخوانید به صورت کامل درک کنید. اما در شرایطی که هیچ گونه حواسپرتی وجود ندارد و تمام حواس شما بر روی مطلبی که میخوانید متمرکز شده است، هیچ وقفهای ایجاد نخواهد شد و شما میتوانید آنچه را میخوانید، سریعتر و کاملتر درک کنید.
با به کارگیری این روشها، اطلاعات نه فقط برای امتحانات، بلکه برای ماهها و سالها در ذهن شما حفظ خواهند شد. مجموعهی این فعالیتها، در واقع روش صحیح مطالعه بدون فراموشی را برای شما میسازند.
