دروغ سخنی برخلاف حقیقت است ودروغ گو کسی است که برخلاف حقیقت خبر می دهد.البته تعریف دیگری از دروغ هم هست به این مضمون که سخنی بر خلاف عقیده خودگفتن دورغ است. مثلا عقیده شما همیشه این است که چیزهای کم شیرین برای شما به اندازه کافی شیرین است این سخن دروغ نیست زیرا مطابق عقیده شماست.
انسان ها به دلایل زیادی دروغ می گویند:
1.به خاطر سود بیشتر
مانند اهتکار کردن کالا تا با قیمت بیشتر بعدا به فروش برود.
2.از روی ترس
مانند وقتی که شخصی کاری را انجام داده و متوجه شده اشتباه است و نباید این طور می شده بعد به علت تنبیه و یا شماتت دروغ گفته که بیشتر در کودکان نسبت به والدین و گاهی در محیط کار افراد زیر دست در مقابل افراد بالا دست انجام می شود.
3.برای داشتن نتیجه بهتر
مثلا وعده ایی را برای کودکان و افراد زیر دستی می دهیم و وقتی خواسته یمان مثل نمره های خوب و یا جلب نظر و داشتن موقعیت بهتر در یک مدت زمانی عملی شده دیگر به وعده داده شده عمل نمیکنیم یا کم عمل می کنیم.
4.برای ناراحت نشدن شخصی که در بستر بیماری است
اخبار ناراحت کنند را به دروغ می گویند که خوب است تا فرد ناراحت نشود.
5.به دلیل اسرار بی اندازه
بعضی مواقع برای اینکه نمی خواهیم چیزی را به فردی بگوییم و با اسرار او روبرو می شویم به ناچار دروغ می گوییم تا از پرسش های مکرر او رها شویم.
6.به کرسی نشاندن حرفهان
مثلا کاری که در پیش رو داریم از نظر ما سخت است به همین دلیل مثلا خودمان را به بیماری می زنیم تا آن کار را انجام ندهیم.
7.گاهی برای بزرگنمایی
در بعضی مواقع به دلیل اینکه می خواهیم خودمان را فراتر از آنچه هست نشان دهیم دروغ می گوییم (خالی بندی)
8.به خواسته های فراتر از حد
در برخی مواقع به طور مثال از شما اتومبیل و یاشی گرانبهایی را مطالبه می کنند که برخلاف میل شما است و شما به ناچار دروغ می گویید.
9.برای تمجید
از کسی تعریف کردن که شایستگی آن را ندارد و این کار فراتر از حد اوست به دلیل اینکه با اینکار به ما سود می رسد از او تعریف های مکرر و بی مورد می کنیم.
10.سوگند های دروغ
به هر دلیل مانند فروختن جنس درجه پایین به جای درجه اعلا و یا شهادت دروغ دادن در برخی موارد به سوگند دروغ رو می کنیم و به دروغ چیزی را که نیست می گوییم و یا چیزی را که دیده ایم به زبان نمی آوریم.
11.تحریف
حرفی و یا عملی را به طور دیگر نشان دادن یا اینکه خودمان چیزی به آن اضافه کنیم هم نوعی دروغ است.
12.دورویی
دروغ به دو رو نیاز دارد که در جلوی شخص چیزی گفته ولی در عدم حضور او طور دیگر را به شخص دیگر بگوییم.
13.تفکر اشتباه ذلت درونی
عنی شخصی وقتی قابلیت خود را نشناخته و می خواهد شخصیتی ساختگی برای خود با دروغ بسازد در صورت راه بدست آوردن عزت راستی است و هر فردی درون خود استعدادی داردکه باید شکوفا شود.
14.احساس حسد و خشم
گاهی به دلیل عصبانیت و یا حسادت چیزی را می گوییم که واقعیت ندارد.
اگر جلوی اینها گرفته نشود فرد به دروغ گفتن عادت پیدا می کند و ترک آن مشکلتر می شود
دورغ از گناهان خطرناک زبان است و سرچشمه ی تمام بدی ها و زشتی هاست. دروغ از انسان شخصیت دروغین می سازد و اعتبار او را از بین می برد و اعتماد مردم را نسبت به خود سست می کند دروغ دشمنی وستیزه جویی با خداوند متعال و برخلاف فطرت ماست زیرا کودک که متولد می شود جز راستی سخنی نمی گوید که بعد از زندگی درکنار والدین و دیگران با دورغ آشنا می شود. در دین ما مبارزه علیه دروغ همیشه اهمیت داده شده است.
گفتن دروغ های کوچک راه را برای گفتن دروغ های بزرگ باز می کند و کم کم زشتی این عمل برای شما کمرنگ می شود.
دروغ گو کم را زیاد و زیاد را کم , بود را نبود و نبود را بود, بد را خوب و خوب را بد, بزرگ را کوچک و کوچک را بزرگ , دور را نزدیک و نزدیک را دور نشان می دهد و باعث انحراف فکر وذهن دیگران می شود تا نتوانند واقعیت را درک کنند
راه های جلوگیری از دروغ
1.توجه به آیات الهی و روایات که پیرامون دروغ گفته شده است حضرت علی می فرماید : به راستی که راستگو هر آینه گرامی و بزرگ است و دروغگو خوار و ذلیل خواهد بود
2.توجه به آثار دورغ
بی اعتمادی و گاهی از بین رفتن آبرو و پشیمانی از کاری که انجام داده ایم که درست نبود که بسیار حس بدی است و از همه مهمتر دور شدن خداوند بزرگ
3.هم نشینی با راستگویان
4.تفکر در انگیزه های که باعث دروغ می شوندهم بسیار اثر بخش است با تامل روی این انگیزه ها در میابیم که به خاطر یک چیز بی ارزش خودمان را وادار به گناه آن هم گناه کبیره دروغ کرده ایم
پیامبر اکرم فرمودند: وقتی مومن بدون عذر دروغ می گوید هفتاد هزار فرشه او را لعنت می کنند و از قلب اوبوی گندی بیرون می آید که تا عرش بالا می رود و حاملان عرش او را لعنت می کنند . وقت این سخن را همیشه به یاد داشته باشیم از نفرت دروغ هرگز زبان به گفتن آن باز نمی کنیم.
5.باور به استعداد های خود و راه عزتمندی در راستگویی است.
6.احساس مسئولیت اجتماعی نسبت به جامعه و تذکر دادن به طوری که اثر گذار باشد و اگر به طور غیر مستقیم باشد بهتر است.
7.در شوخی کردن نیز دروغ نگوییم زیرا ممکن است به عادت تبدیل شود دروغ در شوخی نیز نهی شده است.
البته در کنار احادیثی که هر نوع دروغی را منع می کند، پاره ای روایات دو نوع دروغ را مجاز می شمارد؛ برای مثال از امام صادق علیه السلام منقول است که ایشان فرمود: دروغ نکوهیده است ، جز در دو مورد: دفع شر ستم کاران و اصلاح میان مردمان . البته در زمان ما دروغ منفعت خیز به جای دروغ مصلحت آمیز نشسته است.