یک شرکت اماراتی تصمیم دارد با انتقال کوه یخی بزرگ از قطب جنوب به سواحل فجیره، یکی از جاه‌طلبانه‌ترین و بزرگ‌ترین پروژه‌های محیط زیستی ممکن را عملی کند.
موقعیت‌های ناامیدکننده‌ای که چاره را از انسان می‌گیرند، می‌توانند به همان مقدار انسان را به‌سوی راهکارها و تدابیری ناگزیر و از روی استیصال سوق دهند و ما اگر در حال حاضر بخواهیم به بررسی یکی از این موقعیت‌های این چنینی در دنیا بپردازیم، بتوانیم به وضعیت امارات متحده در خشک‌سالی و برنامه گسترده آن‌ها برای انتقال کوه یخ از قطب اشاره کنیم؛ برنامه جدیدی که شامل کشان‌کشان بردن کوه‌هایی از یخ در طی مسافتی به‌اندازه نصف دنیا به‌منظور دست و پنجه نرم کردن با پدیده خشک‌سالی در کشور امارت متحده عربی است.
این پروژه که اوایل ماه می و از سوی یک شرکت مستقر در دبی به نام National Advisor Bureau Limited معرفی شد، دربردارنده فرآیند کشیدن کوههای یخی از قطب جنوب و به مسافتی بیش از ۹۲۰۰ کیلومتر از میان اقیانوس هند و پس از آن رساندن یخ‌ها به سواحل امارات و مستقر ساختن آن‌ها در ساحل به‌منظور استفاده در قالب منابعی برای آب شرب خواهد بود. سلیمان الشهی، مدیر سرپرست این کمپانی مستقر در ابوظبی در گفتگو با پایگاه گلف نیوز در این باره گفته است:
چنین منبعی به‌عنوان خالص‌ترین آب در دنیا قلمداد می‌شود. ما برنامه فنی و مالی پروژه را سازمان‌دهی و محاسبه کرده‌ایم. یدک کشیدن (به‌صورت کشان‌کشان و با طناب‌های ویژه بردن) بهترین روش برای این کار است. ما این پروژه را در آغاز سال ۲۰۱۸ شروع خواهیم کرد.
در این جا می‌خواهیم ناباوری خود نسبت به عملی شدن طرح را کنار بگذاریم و به بررسی کلی برنامه آن‌ها بپردازیم:
به باور الشهی، هر کوه یخ به‌طور متوسط حاوی حدود ۸۰ میلیون لیتر آب سالم است و این می‌تواند برای رفع نیازهای آب آشامیدنی حدود یک میلیون نفر در طی ۵ سال کافی باشد. برنامه‌ریزی شده است که کوه یخ از میان اقیانوس هند کشیده شود و پس از پیمایشی که بالغ بر یک سال به طول خواهد انجامید، به امارت فُجَیره واقع در ساحل غربی امارات متحده‌ی عربی خواهد رسید.
محاسبات کامپیوتری نشان داده‌اند که کوه یخ در طی این مدت بیش از ۳۰ درصد حجم خود را از دست خواهد داد. پس از رسیدن به محل مورد نظر و مستقر شدن در آنجا، این کمپانی اقداماتی برای انجام فرایندهایی روی یخ‌ها آغاز خواهد کرد و در این راستا ما شاهد تقسیم کوههای یخ به بلوک‌های کوچک‌تر خواهیم بود.
بلوک‌های یخ‌های قطبی در ادامه به آب آشامیدنی تبدیل خواهند شد که این آب می‌تواند در ادامه در تانک‌های بزرگ نگه‌دارنده برای انجام فرایندهای لازم روی آن ذخیره شود. این پروژه از سویی دیگر برای مورد توجه قرار دادن این واقعیت طراحی شده است که کشور امارات با سرعت زیادی در حال از دست دادن و اتمام منابع آب آشامیدنی خود است و فرایند نمک‌زدایی از این پس برای تأمین آب شرب مورد نیاز مردم کافی نخواهد بود.
انتقال کوه یخ به فجیره
پیش‌تر در سال ۲۰۱۵، پایگاه اسوشیتد پرس گزارش داده بود که منابع آب زیرزمینی این کشور می‌تواند در مدت‌زمان کمی و در حدود ۱۵ سال آینده کاملا خالی از آب شود و شهرها نیز با متکی بودن به مصرف آب آشامیدنی حاصل از نمک‌زدایی برای برآورده کردن بیش از ۹۸ درصد از نیازشان، در حال نابود کردن محیط زیست و همین‌طور بودجه خودشان هستند.
از طرفی با وجود تلاش‌ها و توصیه‌های مقامات رسمی در مورد این که آب در منطقه خاورمیانه دارای شرایطی حتی حساس‌تر از نفت است، باز هم به نظر می‌رسد که صرفه‌جویی در مصرف آب برای بیش تر مردم محلی خیلی در اولویت نیست. اسوشیتد پرس هم چنین گزارش می‌کند که:
بر پایه یک مطالعه که توسط سازمان ملل انجام شد، مشخص شده است که ساکنین امارات متحده عربی و اغلب همسایه‌های آن در حاشیه خلیج فارس، روزانه حدود ۵۰۰ لیتر آب مصرف می‌کنند که این مقدار در میان بالاترین مقادیر سرانه‌های مصرف در سطح جهان قرار دارند.
الشهی هم چنین به این موضوع اشاره دارد که مناظر ایجاد شده از این کوههای یخ در سواحل امارات نیز می‌توانند باعث جذب برخی توریست‌ها به این منطقه بشوند. این امر وقتی جلوه ویژه‌تری پیدا می‌کند که بدانیم شرکت وی پیش‌بینی کرده است که کوههای یخ انتقال‌یافته باعث تولید آب‌وهوای منحصر به خودشان در ناحیه ساحل فجیره خواهند شد. وی می‌گوید:
کوه یخ می‌تواند یک گردباد ایجاد کند؛ گردبادی که باعث کشیده شدن ابرهای تمام آن ناحیه به بالای محل کوه یخ خواهد شد.
هوای سرد فوران کننده از یک کوه یخ در نزدیک سواحل دریای عرب می‌تواند منجر به نواحی کم‌فشار و توفان‌های باران‌زا در ناحیه‌ی خلیج فارس و بخش جنوبی شبه‌جزیره عربستان در تمام طول سال شود.
با گسترش یافتن هوای بالاآمده به خاطر سرمایش‌ها و چگالش‌های ناشی از کاهش فشار هوا، بخار آب در میان ابرها انباشته می‌شود و آن‌ها رفته‌رفته سنگین می‌شوند و در نهایت به‌صورت باران به زمین می‌آیند.
درحالی‌که یک بلوک عظیم از یخ مستقرشده در ناحیه آفتابی شاید بتواند چنین تأثیر فوری را روی اتمسفر ناحیه داشته باشد؛ بارش باران در اثر چنین روندی اندکی مبالغه‌آمیز است. این در واقع برداشت لیندا لام، هواشناس پایگاه Weather.com در مورد طرح ارائه‌شده توسط شرکت اماراتی است. لام هم چنین اظهار کرده است:
با در نظر داشتن اختلاف دمای زیادی که میان دمای یخ و آب اطراف آن وجود دارد، برخی از تأثیرات ناشی از این اختلاف دما از قبیل توسعه ابرهایی در اطراف کوه یخ محتمل خواهند بود.
با این حال، با در نظر آوردن برهم‌کنش‌های پیچیده‌ای که در این فرایند دخیل هستند؛ برهم‌کنش‌هایی از قبیل هرگونه تأثیرهای اعمال‌شده در مقیاس‌های بزرگ‌تر الگوی چرخه آب، به نظر نمی‌رسد ما در واقعیت شاهد وجود توفان‌های باران‌زا در تمام طول سال در این ناحیه باشیم. شاید بتوانیم یک سؤال دیگر نیز مطرح کنیم؛ آیا این پروژه اصلا می‌تواند در عمل انجام شود؟
یدک کشیدن کوه یخ با کشتی
الشهی اظهار می‌کند که با وجود شک و تردیدهایی که از طرف منتقدان برای عملی شدن این پروژه وجود دارد، شرکت او در حال حاضر شروع به تعیین دقیق مسیر راه کرده است. اما باید در نظر داشته باشیم که آن‌ها نخستین گروهی نیستند که به دنبال انجام چنین پروژه‌هایی در چنین مقیاسی رفته باشند.
پیش‌تر در سال‌های دهه‌ی ۱۹۷۰ میلادی، یک مهندس فرانسوی به نام ژرژ موژا، مأموریتی از طرف شاهزاده‌ی سعودی محمد الفیصل دریافت کرده بود تا با جمع‌آوری گروهی از مهندسان و کاوشگران قطبی، اقدام به راه‌اندازی یک پروژه‌ی جدید موسوم به Iceberg Transport International کنند. دیوید زاکس در گزارش خود برای فست کمپانی در سال ۲۰۱۱ در این رابطه چنین گفت:
فیصل برنامه‌ریزی کرده بود تا یک کوه یخ ۱۰۰ میلیون تنی در پارچه‌ها و پلاستیک‌های ویژه بسته‌بندی شود و آن را به‌طور یدک‌کش از قطب شمال به‌سوی دریای سرخ منتقل کنند. هزینه چنین پروژه‌ای ۱۰۰ میلیون دلار برآورد شده بود.
او حتی در راستای یک کنفرانس باشکوه و خودنمایانه در مورد به‌کارگیری کوههای یخ، موفق به انتقال یک کوه یخ کوچک ۲ تنی از طریق هلی‌کوپتر، هواپیما و کامیون از آلاسکا به ایالت آیووا شد. در آن جا بلوک عظیم یخ را به قطعات کوچک‌تر تقسیم و با آن قطعات، نوشیدنی‌های حاضران در کنفرانس را خنک کردند.
به هر ترتیب و با این که کنفرانس به‌ظاهر خوب پیش رفته بود؛ اما حاضران در کنفرانس در مورد امکان‌پذیر بودن آن طرح و هزینه‌های بسیار بالای آن مردد بودند و از این‌رو آن پروژه برای همیشه متوقف شد.
موژا از سال ۲۰۱۱ هم چنان در حال تلاش برای سروشکل دادن به برنامه است که بتواند در دنیای واقعی نیز عملی شود و نتیجه‌بخش باشد؛ پس از گذشت ۳ دهه از آن روزگار، هنوز به نظر نمی‌رسد که وی به نتایج قابل اتکایی رسیده باشد. آیا گروه الشهی و کارکنان آن می‌توانند کاری را انجام دهند که شاهزاده فیصل و مهندس فرانسوی از انجام آن دست کشیده بودند؟
حتی اگر تلاش آن‌ها به هیچ جایی نرسد؛ باز هم باید در نظر داشته باشیم که چنین پروژه‌ای می‌تواند به‌عنوان نشانه‌ای از بعضی روندهای در حال وقوع تلقی شود. این در حالی است که موقعیت‌ها و بحران‌های مرتبط با گرمایش زمین روزبه‌روز در این سیاره در حال افزایش هستند و تشویق و تهییج پژوهشگران و مهندسان برای نگاه کردن به ایده‌های بزرگ و بررسی آن‌ها به‌منظور حل مشکلات مرتبط با آب‌وهوا می‌تواند مفید باشد. یکی دیگر از ایده‌های مشابه با این مورد، مربوط به استفاده از ده میلیون پمپ ویژه برای بازسازی یخ‌های ازدست‌رفته‌ی قطب شمال بود که چندی پیش خبر مربوط به آن در رسانه‌ها خبرساز شده بود.
از همه جوانب فنی کار که بگذریم، باید یادآوری کنیم که ما هنوز در مورد جالب‌ترین بخش پروژه حرفی نزده‌ایم؛ جالب‌ترین بخش پروژه کوه یخ امارات متحده عربی این است که پنگوئن‌ها و خرس‌های قطبی که روی یخ‌ها زندگی می‌کنند، به همراه این کوه یخ به سواحل امارات خواهند آمد.
زومیت
