واکنش: هر چه فکر می کنم اصلاً متوجه نمی شوم وارونگی دما یعنی چه. یعنی دما برعکس می شود؟
واقعیت: البته معنی دقیقش که این نیست ولی می شود گفت یک جورهایی این معنی را هم می دهد.
واکنش: هم این معنی را می دهد و هم نمی دهد! خب بگو چه اتفاقی می افتد؟
واقعیت: بگذار از اینجا شروع کنم. به حالت عادی ما یک لایه هوای گرم داریم و بالای آن یک لایه هوای سرد. اما وقتی وارونگی می شود لایه گرم بالای لایه سرد قرار می گیرد. یعنی برخلاف حالت عادی که با افزایش ارتفاع از سطح زمین دما کاهش پیدا می کند، این جور مواقع با افزایش ارتفاع، دما هم زیاد می شود.
واکنش: این هواها که می گویی کجا هستند؟
واقعیت: درست بالای سر ما. در ارتفاعات بالای جو.
واکنش: خب پس وقتی وارونگی می شود لایه هوای سرد پایین قرار می گیرد و یک لایه هوای گرم بالای آن می ایستد. درست است؟
واقعیت: درست می گویی. حالا فکر کن ماشین ها در شهر رفت و آمد می کنند، کارخانه ها فعالیت می کنند و همین طور دود و دود است که به آسمان می رود اما نمی تواند از جو خارج شود چون هوای گرم اجازه نمی دهد. اینطوری می شود که هوا سنگین تر و تیره تر می شود.
واکنش: با این حساب وارونگی دما یک پدیده طبیعی است و آلودگی هوا به حساب نمی آید.
واقعیت: بله، وارونگی دما به خودی خود یک پدیده جوی است که در فصل سرما اتفاق می افتد اما همین زمان است که باید بیشتر حواسمان به آلودگی باشد. هوا در این شرایط حساس تر است و هر آلودگی کوچکی می تواند وضعیت را خیلی وخیم تر کند.
واکنش: پس این هم طبیعی است که در روزهای وارونگی دما باز هم هشدار می دهند که در خانه بمانید و ماشین بیرون نیاورید.
واقعیت: بله، این هم طبیعی است. در این شرایط هوا مثل بچه ای است که سرما خورده. باید خیلی مراقبش بود چون کوچکترین ضررها برایش تبدیل به خطرات جدی می شوند.
نکته : وارونگی دما یا همان لفظ غلط وارونگی هوا زمانی رخ میدهد که لای‌های از هوای گرم بالای هوای سرد مجاورت کره زمین قرار می گیرد. درچنین شرایطی پایداری هوا ایجاد میشود و به جای آنکه با افزایش ارتفاع کاهش دما داشته باشیم تا چند صد متر از سطح زمین با افزایش ارتفاع افزایش دما خواهیم داشت.
شرایطی که منجر به وارونگی هوا میشود چیست؟
هوای آرام و بدون باد، زیرا وزش باد و ایجاد تلاطم در هوا موجب مخلوط شدن دمای هوا در سطوح مختلف شده و مانع از شکل گیری پدیده وارونگی دمایی میگردد. هوای صاف و بدون ابر نیز در چنین هوایی شرایط بهتری را مهیا خواهد نمود، زیرا وجود پوشش ابری در آسمان سبب جذب پرتو‌های مادون قرمز تابشی از سطح زمین و انعکاس مجدد آن به طرف سطح زمین شده و موجب گرم شدن مجدد هوا از پایین خواهد شد. در نتیجه در هوای ابری احتمال وارونگی دمایی کمتر است.
طولانی بودن شب. در شب‌های طولانی زمین برای باز تابش انرژی جذب شده در طول روز فرصت کافی خواهد داشت و زمان برای انتقال انرژی گرمایی به لایه‌های بالاتر مهیا خواهد بود، به همین دلیل هر چه شب طولانیتر باشد ضخامت لایه وارونگی بیشتر خواهد شد.
به توجه به شرایط ذکر شده مشخص می شود که شب‌های زمستان بویژه هنگامی که توده‌های هوای پایدار بر منطق‌های ساکن باشد شرایط ایجاد وارونگی‌های تابشی بیش از هر موقع دیگر مهیا خواهد بود. این نوع وارونگی با طلوع خورشید بتدریج از بین میرود.
با حاکم شدن وارونگی دمایی در سطح زمین بویژه در مناطق شهری بزرگ و صنعتی آلودگی‌های تولید شده توسط منابع آلاینده مانند خودرو ها، کارخانه ها، لوازم گرمازای منازل و… به دلیل سنگین بودن هوای سرد و عدم تمایل این هوا به صعود و انبساط وترکیب آن با هوای فوقانی در سطح زمین متراکم شده و سبب افزایش غلظت آلاینده‌ها در درون هوای استنشاقی انسان شده و عوارضی را به دنبال خواهد داشت.
- یه لقمه محیط زیست؛ لامپ روشن اضافی و گرم تر شدن دمای زمین
