ستاره‌ی دنباله دار یکی از اجرام سماوی زیبا و باشکوه است. محل قرار گرفتن بیش تر این ستاره ها در مدار خورشیدی است، البته برخی نیز اعتقاد دارند فراتر از مدار پلوتون هم هستند، یک جای دور در لبه منظومه شمسی. به عبارت دیگر ۲ مکان است که می تواند محل تولد ستاره دنباله دار باشد: ۱) ابر اورت ۲) کمربند کوییپر.
ستاره شناسان حدس می زنند اولین ستاره‌های دنباله‌دار حدود ۶/۴ میلیارد سال پیش، از باقی مانده گاز، گرد و غبار، یخ و سنگ های منظومه شمسی تشکیل شده باشند.
آن ها گاهی اوقات مثل رگه هایی دنباله دار داخل منظومه شمسی در حرکتند. بعضی از آن ها این حرکت را کاملا منظم انجام می دهند، بعضی دیگر هر چند قرن فقط یک بار در آسمان ظاهر می شوند. به همین خاطر است که خیلی ها هرگز ستاره دنباله دار ندیده اند اما افرادی هم که ستاره دنباله داری را مشاهده کرده اند، به راحتی آن صحنه را فراموش نخواهند کرد.
چرا ستاره های دنباله دار خانه خود را ترک می کنند؟
یک ستاره‌ی دنباله دار میلیاردها سال را در محل تولد خود (ابر اورت یا کمربند کوییپر) می گذراند. گاهی اوقات دو ستاره‌ی دنباله‌دار بسیار نزدیک به یکدیگر به وجود می آیند یا حتی هنگام حرکت روی هم سقوط می کنند. هنگامی که این اتفاق می افتد یکی از آن ها یا هر دو تغییر مسیر می دهند. مسیر جدید آن ها ممکن است از درون منظومه شمسی بگذرد و ساکنین زمین آن ها را در آسمان ببینند. در اصل زمانی ما با چشم غیر مسلح قادر به دیدن آن ها هستیم که به خورشید نزدیک می شوند و به خاطر جذب انرژی آن نور بیش تری از خود می تابانند. با این حال بسیاری از ستاره های دنباله دار بیش از حد کوچک، دور و یا کم نور هستند، به طوری که فقط با تلسکوپ قابل مشاهده اند.
ویژگی های مداری ستاره‌ی دنباله دار
بیش تر ستاره های دنباله دار روی مداری بیضی شکل حول محور خورشید می چرخند. طبقه بندی مدارهای این ستاره ها بر اساس مدت زمان گردش آن ها به دور خورشید است. برخی از آن ها دوره کوتاهی حدود ۲۰۰ سال نیاز دارند تا مدار خود به دور خورشید را طی کنند و برخی دیگر دوره بلندتر و طولانی تر، یعنی بیش از ۲۰۰ سال زمان نیاز دارند تا این مسیر را طی کنند.
بعضی از ستاره های دنباله دارِ تک ظهور هستند که مدارشان خارج از منظومه شمسی است. به تازگی دانشمندان ستاره های دنباله داری را روی کمربند سیارک ها کشف کرده اند. ممکن است بعدها این ستاره ها منبع اصلی آب برای سیاره های خاکی شوند.
نامگذاری ستاره‌ی دنباله دار
این ستاره ها مانند دیگر اجرام آسمانی پس از کشف، به نام کاشف خود نامگذاری می شوند. برای مثال، ستاره دنباله دار شومیکر ـ لوی ۹ به این علت این گونه نام گرفته که دیوید لوی و کارولین شومیکر آن را در دوره نهم کشف ستاره ها کشف کردند. فضاپیماها نیز در اکتشاف ستاره‌های دنباله‌دار بسیار مؤثرند. به طوری که نام بسیاری از ستاره های دنباله دار از نام مأموریت این فضاپیماها گرفته شده است، مثل سوهو یا وایز.
مرگ ستاره‌ی دنباله دار
بسیاری از ستاره ها پس از تبدیل شدن به ستاره دنباله دار، زندگی طولانی ای ندارند و به علل زیر نابود می شوند
۱. خروج: برخی از ستاره ها زمانی که از مدار خود خارج و به منظومه شمسی و خورشید نزدیک می شوند از بین می روند. زیرا زمانی که وارد قسمت گرم تر منظومه شمسی می شوند مانند آدم برفی که در تابستان ذوب می شود، آن ها نیز با دمای خورشید ذوب می شوند. آن ها پس از هزاران سال زندگی در عرض چند صدم ثانیه به کمی یخ و آب و مقداری گرد و غبار تبدیل می شوند و توده‌ی ابر مانندی به نام کُما تشکیل می دهند.
۲. انقراض: ستاره های دنباله دار پس از هر دور که در مدار خود می چرخند، مقداری از یخ خود را از دست می دهند. این عمل شبیه به تراشکاری است و زمانی که تمام یخ خود را از دست بدهند به سیارکی غیر فعال تبدیل می شوند.
۳. فروپاشی: بعضی از این ستاره ها وقتی مقداری از یخ خود را از دست می دهند، می شکنند و به ابرهای پراکنده ای از گرد و غبار تبدیل می شوند.
۴. برخورد: گاهی اوقات برخی از ستاره های دنباله دار با سیارات یا اقمار آن ها برخورد کرده و از بین می روند. بسیاری از چاله های آتشفشان‌مانندِ موجود در منظومه شمسی به دلیل همین برخوردها به وجود آمده اند.
تاریخچه ستاره دنباله دار
معنای کلمه انگلیسی ستاره‌ی دنباله‌دار (comet) «دارای موی بلند» است. فیلسوفان یونانی ۵۰۰ سال قبل از میلاد نام komotes را بر این ستاره ها نهادند. در دوران باستان، ستاره های دنباله دار الهامی از ترس و زنگ هشدار بودند. ستاره‌ی مودار، اصطلاحی بود که برای شمشیر آتشینی که غیر قابل پیش بینی در آسمان ظاهر می شد استفاده می شد. اغلب ظهور این ستاره ها خبر از عذاب برای اساطیر باستانی می داد و دیدن هر ستاره دنباله دار نشانه ای از یک عذاب قریب الوقوع بود.
ترس از ستاره‌ی دنباله دار
ترس از ستاره های دنباله دار تنها به گذشته های بسیار دور محدود نیست. در سال ۱۹۱۰ مردم شیکاگو با دیدن یک ستاره‌ی دنباله‌دار برای حفاظت خود، پنجره های خانه ها را مهر و موم کردند زیرا فکر می کردند دم ستاره، سمی است. برای قرن ها، دانشمندان فکر می کردند ستاره های دنباله دار در اتمسفر زمین سفر می کنند اما در سال ۱۵۵۷ ستاره شناسی دانمارکی به نام تایکو براهه در مشاهدات خود نشان داد آن ها بسیار فراتر از ماه قرار دارند. بعدها ایساک نیوتون کشف کرد ستاره‌ی دنباله دار در مداری بیضی‌شکل دور خورشید حرکت می کند و به درستی پیش بینی کرد که بارها توان بازگشت دارد.
ستاره شناسان چینی سوابق گسترده ای در شناسایی و ثبت ستاره های دنباله دار دارند. از جمله مشاهده ستاره دنباله دار هالی که قدمت کشف آن به حداقل ۲۴۰ سال قبل از میلاد می رسد و بسیاری مشاهدات دیگر که منابع با ارزشی برای تحقیقات بعدی به شمار می رفت.
اختصاصی نشریه‌ی اینترنتی نوجوان‌ها
- جمع آوری زباله های فضایی؛ چالش جدید دانشمندان!
- پرواز دو ساعته از لندن تا نیویورک با نسل آینده جت فضایی ناسا!
ستاره دنباله دار هالی بی نظیره