معرفی رصد خانه های ایران؛ رصد خانه مراغه

اختصاصی نشریه اینترنتی نوجوان ها

سوسن قریشی:

رصد خانه مراغه از معروف ترین رصدخانه های جهان اسلام است که به همت و تلاش خواجه نصیر الدین توسی در دوره حکومت هلاکو خان بنیان گذار سلسله ایلخانان مغول در ایران ساخته شد. این رصدخانه بر روی تپه ای در غرب شهر مراغه در بین دو روستا به نام های (حاجی کرد و طالب خان) بنا گردیده که امروزه چیز زیادی از بافت اصلی که متعلق به دوران خواجه نصیر می باشد باقی نمانده است، جز پی های بخش های مخالف و بخشی از سدس*.
از اهمیت رصدخانه مراغه همین نکته بس که با گذشت قرن ها از ساخت آن و پیشرفت هایی که در علم نجوم و ساخت تلسکوپ های بسیار عجیب و با دقت بالایی در جهان ایجاد شده است اما هنوز نام رصدخانه و بانی آن بر سر زبان هاست.
در سال ۶۵۷ هجری قمری ساختمان با شکوه رصدخانه ساخته شد. این بنا فقط و به صرف مشاهده و مطالعه بر روی ستارگان ساخته نشد بلکه بعد از به وجود آمدن سازه به همت خواجه به یکی از بزرگترین مراکز علمی و فلسفی تبدیل شد.
در این مرکز بزرگ علمی آن روز اندیشمندان به مطالعه و تحقیق می پرداختند. از جمله قطب الدین شیرازی که یکی از شاگردان به نام خواجه بود و توانست علت اصلی و علمی پدیده رنگین کمان را کشف کند.
از افراد دانشمند خارجی که در این کانون عظیم آن روزگاران به تحقیق و مطالعه اشتغال داشتند شخصی به نام فائو-مون جی از منجمان چینی بود.
در سال ۱۳۵۰ خورشیدی دکتر پرویز ورجاوند با همراهی تیم عملیاتی به کاوش در منطقه رصدخانه پرداختند. ساختمان اصلی را به شکل برجی استوانه ای یافتند که بتاهای جنبی آن شامل کتابخانه، محل اقامت کارکنان و دانشمندان، مسجد، مدرسه، چاه آب، آزمایشگاه علمی و مدرسه علمیه برای استفاده طلاب احداث شده بود.
اگر گذرتان به آذربایجان شرقی و شهرستان مراغه افتاد حتما به رصدخانه سر بزنید و محلی را که سالیان سال به عنوان نصف النهار مبدا معیار اطلاعات نجومی دنیا بود و خط جدا کننده زمین به شرق و غرب که از وسط رصدخانه عبور کرده است را از نزدیک ببینید.

*. سدس از ابزار ستاره شناسی است که برای اندازه گیری ارتفاع اجرام آسمانی استفاده می شد. معنای لغوی آن یک ششم است و به شکل کمانی از یک ششم دایره ساخته می شد. هر چه شعاع کمان بزرگتر بود اندازه گیری دقیق تر و کامل تر انجام می شد.