برای فهمیدن دلایل لرزه خیزی ایران باید به سالهای دور بربرگردیم؛
یعنی زمانی که نه تنها هنوز اثری از آثار انسان روی زمین پیدا نشده بود بلکه حتی دایناسورها هم نیامده و نرفته بودند. واقعیت این است که کسی به درستی نمی داند چطور؛اما پوسته زمین که ما روی آن زندگی می کنیم یک پوسته کروی یکپارچه نیست.بعضی برخوردشهاب سنگ ها و بعضی دیگر سرد شدن ناگهانی پوسته زمین بر اثر بترش باران اسیدی را مسئول این اتفاق می دانند.اما هرچه باشد ما می دانیم که پوسته زمین حدود 2.5 میلیارد سال قبل ترک خورده و به چند صفحه بزرگ تقسیم شده است.اما این پایان ماجرا نیست چون نه تنها این پوسته دیگر یکپارچه نیست؛بلکه صفحات آن در اثر پدیده ای به نام تکتونیک صفحه ای نسبت به هم می لغزند؛لغزشی که دائما شکل خشکی ها و دریا های زمین را تغییر می دهد.البته این تغییرات آن قدر کوچک و کند هستند که اثر آنها با گذشت میلیون ها سال دیده می شود.
پانگئا:
صفحات لغزان 280میلیون سال پیش برای آخرین بار تا این لحظه به دور هم جمع شده ویک ابر قاره بزرگ به نام پانگئا را پدید آوردند.بعد حوالی 230 میلیون سال قبل این قاره بزرگ بر اثر تکتونیک صفحه ای یا همان حرکت صفحات پوسته نسبت به هم دوباره ترک خورد.
در همان زمان ها بود که برای اولین بار قسمت هایی از سرزمینی که ما امروز به نام ایران می شناسیم از زیر آب خارج شد.اما این همه ماجرا نبود چون این صفحه از طرف دو صفحه دیگر به شدت تحت فشار بود.یکی صفحه اوراسیا در شمال و دیگری صفحه عربی در جنوب. همین طور که طی گذر زمان قاره ها از هم جدا شده و به شکل و شمایل امروزی در آمدند صفحه عربی به صفحه ایران فشار آورده و آن را به سمت بالا چرخانده است .رشته کوههای البرز و زاگرس به دلیل همین فشار و چین خوردن لایه های پوسته زمین در قسمت صفحه ایران پدیدآمده اند.اما پیدا شدن کوه ها تنها تاثیر این فشار نبوده است. بر اثر این فشار صفحه ایران طی 200میلیون سال گذشته مخصوصا در نقاط برخود دشت و همان کوه ها ترک های زیادی برداشته است؛ترک هایی که هراز گاهی نسبت به هم می لغزند.
گسل ها:
ترک هایی که پوسته زمین در صفحه ایران برداشته،به اندازه ترک هایی که صفحات پوسته را از هم جدا می کنند نیست و به همین دلیل به آنها گسل می گویند. برخی موارد این ترک ها آن قدر شدید بوده اند که باعث بالا آمدن مواد مذاب و شکل گیری آتشفشان هایی مثل دماوند،سبلان و سهند شده اند.در حقیقت گسل ها ترک هایی هستند که دو قسمت پوسته زمین در اطراف آنها می توانند نسبت به هم حرکت کنند.از آنجایی فشار صفحه ی عربی به صفحه ایران هنوز هم ادامه دارد،تکه های مختلف پوسته زمین در قسمت ایران تحت فشار قرار دارند.
در برخی موارد دو قسمت پوسته که اطراف یک گسل هستند طی زمان و به آرامی نسبت به هم می لغزند.
اما گاهی این دو تکه به هم گیر می کنند و در نتیجه انرژی در آنها ذخیره می شود.این روند آن قدر ادامه پیدا می کند تا جایی که مقاومت سنگها تمام شده و بشکنند.در این صورت حرکت ناگهانی اتفاق می افتدو مقدار زیادی انرژی آزاد شده و پوسته زمین را می لرزاند؛به این اتفاق زلزله می گویند .البته گاهی هم هیچ ترکی در کار نیست و صفحه ایران تحت فشار،ترک جدیدی بر می دارد ویک گسل جدید متولد می شود.سراسر فلات ایران که از غرب ترکیه شروع شده و به رشته های هندوکش در افغانستان می رسد سرشار از ترک های کوچک و بزرگی است که هر وقت طاقتشان تمام شود،دوباره می شکنند و باعث ایجاد زلزله می شوند؛اتفاقی که نه می توان جلوی آن را گرفت و نه می توان وقوع آن را حدس زد.
