مثبت اندیشی در اسلام
اساسا مثبت اندیشی به معنی صحیح اندیشیدن و داشتن دیدگاه صحیح نسبت به خود، خداوند و اطرافیان است.
مثبت اندیش بودن از ضروریات یک زندگی سالم است اما متاسفانه اکثریت افراد به این موضوع توجه نمی کنند و بسیاری از افراد اهل تفکر نیز با تفکر ناصحیح خود، به دین و دنیای خود آسیب می رسانند.
در حقیقت، اغلب افراد با بی توجهی به ضرورت مثبت اندیشی، به جای پالایش افکارشان، بر اعمال خود تمرکز می کنند. حال آنکه بیشتر اعمال انسان، بازتاب افکار اوست و اگر فکر، صحیح باشد، خود به خود اعمال را تحت الشعاع قرار داده و انجام اعمال صحیح را برای انسان آسان می کند.
مولوی در بیان ضرورت مثبت اندیشی می فرماید:
از یک اندیشه که آید درون صد جهان گردد به یک دم سرنگون
منظور مولوی در حقیقت این موضوع است که ورود یک اندیشه به ذهن می تواند موجب ایجاد یک تخریب جدی شود.
نقش پیامبران در زندگی افراد، وادار کردن انسان ها به تفکر صحیح بوده تا دید انسان ها نسبت به عالم معنا تغییر کند و نگاه دیگری نسبت به خوشی ها و ناخوشی ها داشته باشند.دین اسلام نیز به عنوان کامل ترین دین، مکررا بر مثبت اندیشی تاکید کرده است. هدف از ادامه این بحث، بررسی آیات، روایات و احکام مرتبط با مثبت اندیشی در اسلام است.
1- مثبت اندیشی، استغفار و توبه
خداوند در آیه 21 سوره حدید می فرماید:
سابقوا الی مغفره من ربکم و جنه عرضها کعرض السماء و الارض اعدت للذین آمنوا بالله و رسله ذالک فضل الله یوتیه من یشاء و الله ذوالفضل العظیم
ترجمه: به سوی آمرزش پروردگارتان و بهشتی که عرض آن به پهنای آسمان و زمین است، بشتابید که برای اهل ایمان به خدا و پیامبرانش مهیا گردیده است. این فضل خداست که به هرکس خواهد عطا می کند و خداوند دارای فضل و کرم بسیار است.
مغفرت برای چه کسی است؟ برای کسی که گناه کرده است. خداوند در این آیه به کسی که گناه کرده است دستور می دهد که به سرعت برای طلب مغفرت و توبه اقدام کند.خیلی وقت ها وقتی کسی مرتکب گناهی می شود، با خود می گوید که “دیگر آب از سر من گذشت” و لذا ناامید می شود. اما خداوند در این آیه فرد گناهکار را مخاطب قرار می دهد و به او دستور می دهد که به سرعت برای توبه اقدام کند و در ادامه او را به بهشتی وعده می دهد که به پهنای آسمان ها و زمین است.
حضرت علی (ع) در حکمت 84 نهج البلاغه می فرماید:
” تعجب می کنم از کسی که ناامید می شود در حالیکه توفیق استغفار دارد.”
وقتی کسی استغفار می کند، یعنی متوجه است که کار غلطی انجام داده است. امام علی (ع) در این بخش از سخنان خود، توجه ما را به این نکته جلب می کند که وقتی متوجه شدیم که کار غلطی انجام داده ایم، هرگز نباید ناامید شویم بلکه باید از خداوند طلب مغفرت کنیم و درصدد اصلاح اعمالمان برآییم.
استغفار نماد مثبت اندیشی است زیرا کسی توبه می کند که خلافی مرتکب شده است و حالا به خداوند رجوع کرده است. او با مثبت اندیش بودن، اولا امیدوار است که خداوند او را بپذیرد، ثانیا در خودش این قدرت و توان را می بیند که عمل نادرست خود را اصلاح و عمل درست را جایگزین آن کند. لذا ارتباط واضحی بین مثبت اندیشی و استغفار و توبه وجود دارد.
2- مثبت اندیشی در مسیر هدایت
خداوند در آیه 17، 18 و 19 سوره نازعات، خطاب به حضرت موسی می فرماید:
اذهب الی فرعون انه طغی- فقل هل لک الی ان تزکی- و اهدیک الی ربک فتخشی
ترجمه: (ای موسی) به سوی فرعون برو که او طغیان کرده است- بگو آیا تو را رغبتی هست که پاکیزه شوی؟- و من تو را به سوی پروردگارت راه بنمایم و تو پروا کنی.
آنچه در این بخش از سوره نازعات برای ما حائز اهمیت است، توجه به چگونگی دستور خداوند به حضرت موسی یرای دعوت فرعون به خداپرستی است و درحالیکه همه می دانیم که فرعون بسیار طغیانگر بود و حتی ادعای خدایی داشت، خداوند به حضرت موسی می فرماید که برو و از او بپرس که آیا رغبتی به پاکیزه شدن دارد؟ که اگر چنین است هدایتش کنی و او خاشع شود.
یعنی خداوند در مورد کسی مثل فرعون نیز می فرماید که اگر رغبتی به سوی خداوند داشته باشد، قابلیت هدایت شدن دارد.
لذا نگاه ما به کسانی که مرتکب خطا می شوند، نباید نگاه منفی گرایانه و ناامید از اصلاح باشد.
3- مثبت اندیشی و احکام طهارت
یکی از مسائل شرعی که ما به طور روزمره با آن مواجه هستیم، مساله طهارت است. از نکات مورد توجه در احکام طهارت، آن است که آنچه ما در مورد نجس شدن آن، یقین نداریم، پاک است و باید آن را پاک در نظر بگیریم. همچنین اجازه نداریم بر اساس تصورات شخصی خودمان، در مورد سرایت نجاست از جائی به جای دیگر قضاوت کنیم مگر آنکه در مورد آن یقین کنیم و یا عین نجاست را ببینیم. پس همانطور که می بینید، در احکام شرعی هم ما اجازه منفی اندیشیدن را نداریم.
4- مثبت اندیشی، تعاریف و فوائد آن بر اساس سخنان امام علی (ع)
تعریف مثبت اندیشی:
حسن ظن یعنی عملت را خالص کنی و امیدوار باشی که خداوند سبحان از لغزش های تو صرف نظر کند.
فایده مثبت اندیشی:
حسن ظن، راحت قلب و سلامت دین است. حسن ظن، موجب بی غصه شدن می شود.
حضرت در نامه ای خطاب به مالک اشتر می فرماید که “نسبت به زیردستانت خوش بین باش که این خوش بینی به زیر دستان، یک خستگی طولانی را از تو دور می کند.”
برگرفته از سخنان استاد بروجردی – کلاس مثبت اندیشی
