اوریگامی چیست؟ فواید و مزایای کاردستی‌ با کاغذ

در واقع می‌توان “کاردستی” را نوعی ابزار کمک آموزشی در تفهیم و ارائه بهتر محتوای درسی برای فرد خواند. پس نمی‌توان “کاردستی” را نوعی صنعت یا پیشه خواند که کاربردی هم باشد. لذا این برداشت به اشتباه از سوی افراد غیر مطلع از معانی لغات، به وجود آمد که هم‌اکنون نیز برخی به اشتباه آن را به جای واژه صنایع دستی به صورت کارِدستی به کار می‌برند.

کاردستی تعادل ذهن ودست

کاردستی هنر بین تمرکز ذهن و دست است. بسیاری اوقات دیده شده افراد در بزرگسالی نمی‌توانند به راحتی تعادلی بین ذهن و دست خودشان برقرار کنند، کاردستی در دوران کودکی می‌تواند کمک بسیاری به هماهنگی دست و ذهن بکند.

در هر انسانی چه کودک، چه جوان و چه پیر ذوق خلاقانه وجود دارد. زیرا همه‌ی ما از تمایل فطری برای استفاده از دست ‌های خود و مواد لازم به عنوان ابزاری برای بیان هنری برخوردار هستیم. چنانچه زمینه و فرصت ‌های مناسب فراهم شود حتی کودکان خردسال سنین قبل از دبستان نیز با استفاده از ابزار هنری احساسات خود را بیان نموده و لذت می‌برند.

کاربرد کاردستی ها

کاردستی‌ها اصولا جنبه آموزشی و تمرکزی برای کودکان دارند اما از طرف دیگر برخی از انواع کاردستی‌ها هستند که جنبه‌ی کاربردی و هدیه دادنی دارند. کاردستی‌‌هایی که در قالب هدیه از طرف کودکان به عزیزانشان داده می‌شود از آنجایی که جنبه کاربردی پیدا می‌کنند باعث افزایش حس با‌ارزش‌بودن در فرد می‌شود.

تصور کنید مادری که از طرف فرزند خود گلی دست‌ساز به عنوان کادو دریافت می‌کند، این گل را به‌ یخچال خانه چسبانده و عکس این گل را نیز در پس‌زمینه‌ی تلفن همراه خود قرار داده است. در این حالت تصور کنید کودک چقدر احساس دیده شدن و ارزشمندی می‌کند. به همین دلیل خانواده‌ها بایستی تلاش بکنند که به کودکان خود از طریق ساخت این کاردستی‌ها احساس با ارزش بودن بدهند.

نقاشی، مجسمه سازی و سایر هنرها نه تنها وسیله‌ای برای بروز افکار درونی، تمایلات و خواسته ‌های آنان است، بلکه خود، هدف و منظور تعلیم و تربیت تلقی می‌شود. زیرا هدف در آموزش و پرورش به فعل در آوردن و توسعه‌ی توانایی‌‌های بالقوه‌ی فرد است.

اهداف تربیتی کاردستی و اریگامی

هنر به کودکان و نوجوانان و حتی بزرگسالان امکان می‌دهد تا با کار‌های عملی، ساختن و طراحی کردن را تجربه کنند و این خود موجب پرورش خلاقیت آنان می‌شود. در این میان قوای حسی و حرکتی فرد تقویت شده در نتیجه مخاطبانی خواهیم داشت که آموخته‌اند حواس خود را به کار گیرند (خوب نگاه کنند، خوب بشنوند، خوب لمس کنند، خوب بو کنند و خوب بچشند)، بین آموخته‌ها و اعمالشان ارتباط ایجاد کنند و همچنین حساس و فعال باشند.

به همین دلایل هدف از تربیت هنری و به طور گسترده تری مجموعه فعالیت‌های دبستانی و پیش‌دبستانی (نقاشی، شعر، کاردستی، قصه، نمایش خلاق، فعالیت‌‌های علمی و…) آموزش کودکان به کمک نیروی خلاقانه‌ای است که در خود دارند و هدف این نیست که یک سری معلومات قالب‌ریزی‌شده به آن‌ها تحمیل شود.

به واسطه‌ی اینکه ساخت کاردستی بیشتر در کودکان و نوجوان‌ها نمود پیدا می‌کند ما نیز در این مطلب بیشتر به ارتباط کاردستی با کودکان و نوجوان‌ها می پردازیم.

 تاریخچه پیدایش کاغذ

از آنجا که وجود کاغذ یک پیش‌نیاز بدیهی برای پیشرفت اریگامی (هنر کاغذ و تا) بوده، بهتر است ابتدا اشاره‌ای به تاریخچه‌ی کاغذ داشته باشیم.

قبل از اختراع کاغذ از مواد متفاوتی برای نوشتن استفاده می شد که می توان به عنوان مثال از پاپیروس، طومار پوستین، پارچه و پوست درخت نام برد. چینی‌ها از پارچه‌های بافته‌شده برای این منظور استفاده می‌کردند.

تسایی لون، که وزیر کشاورزی چین بود، روش ساخت کاغذ را در حدود سال ۱۰۵ میلادی اختراع کرد. این روش تا حدود پانصد سال به شکل یک راز نگهداری می‌شد. در ابتدای قرن هفتم میلادی، راهبان بودایی، این صنعت را از چین به ژاپن وارد کردند. در نیمه‌ی قرن هشتم میلادی و پس از استیلای اعراب مسلمان بر آسیای مرکزی، این صنعت به دست اعراب به نقاط دیگر برده شد و در قرن دهم میلادی به مصر و در قرن دوازدهم میلادی به اسپانیا رسید.

اروپاییان و کاغذ

پس از ورود اعراب به سیسیل این صنعت وارد ایتالیا شد و کارگاه های کاغذسازی در سال ۱۲۷۶ در فابریانوی ایتالیا و در سال ۱۳۴۸ در تروی فرانسه آغاز به کار کردند.

از این زمان به بعد، یعنی از نیمه‌ی دوم قرن چهاردهم میلادی، مصرف کاغذ برای کتاب در اروپا متداول شد.

اگر چه از ابتدای همین قرن استفاده از کاغذ در انگلستان رواج یافت، ولی اولین کارگاه تولید کاغذ در قرن پانزدهم در هرتفورد انگلستان برپا شد. اولین کارگاه ساخت کاغذ در آمریکای شمالی در سال ۱۶۹۰ در راکسبرو ایجاد شد.

گروهی معتقدند که اولین بار تا کردن کاغذ در چین متداول شده است و استفاده از ماکت های کاغذی خانه برای سوزاندن در مراسم تدفین از دلایل این ادعاست . اما شکی نیست که این ژاپنی ها بودند که هنر اوریگامی را کمال بخشیدند و به عبارتی از آن خود ساختند.

هنر اریگامی

طبق بیانات کالوپ (kallop) هنر اوریگامی در زمره اولین هنرها شناخته شده است که دارای رتبه برابری با هنر نفاشی و مجسمه سازی می‌باشد و ژاپنی ها در جشن‌ها و رسومات تشریفاتی خود از آن بهره می‌بردند. به عنوان مثال هدایای خود را با اشکال دکوری اوریگامی زینت می دادند.

هوندا (Honda) نیز اشاره دارد که ابتدا کاغذ کالای گرانقیمتی بوده که در سرگرمی ها و جشن‌های اشرافی استفاده می‌شده. بنابراین این هنر محدود به مراسمات خاص تشریفاتی بوده است، مانند پروانه های کاغذی نر و ماده که برای تزیین فنجان­ ها در مراسم ازدواج استفاده می­ شده است.

اوریگامی در دوره‌های مختلف تاریخی ژاپن، حضور داشته است. در خلال دوره‌ی موروماچی (MUROMACHI PERIOD 1333 – ۱۵۷۳) اوریگامی مدرن به گونه‌ای اصولی توسط یک نویسنده‌ی ناشناس نگاشته شده است. سپس در دوره‌ی ادو (EDO PERIOD 1603-1867)  اوریگامی به صورت یک سرگرمی فراگیر و عمومی درآمد که البته در آن زمان orisue نامیده می شد.

اولین کتاب اریگامی

اولین کتاب های اوریگامی که شامل دیاگرام و طرح ساخت اشکال بودند در ربع اول قرن هجدهم میلادی منتشر شدند.

در دوره‌ی میجی (MEIJI PERIOD 1868 – ۱۹۱۲) اوریگامی در برنامه‌ی درسی مدارس و حتی مهدکودک‌ها وارد شد تا کودکان هنر و مهارت کار با انگشتان را بیاموزند. از آن زمان به بعد اوریگامی برای سرگرمی و آموزش در مقیاس وسیع مورد استفاده قرار می گیرد.

کتاب «چگونه ۱۰۰۰ مرغ دریایی بسازیم؟» که در سال ۱۷۹۷ در ژاپن به چاپ رسید را می توانیم از اولین کتاب های اوریگامی به شمار آوریم .

گروهی معتقدند که در اسپانیا خم کردن کاغذ مستقل از ژاپن ابداع شد. گنجشک کاغذی اسپانیایی (Pajarita) قبل تر از قرن شانزدهم میلادی ساخته شده است. در انگلستان نیز از حدود قرن شانزدهم میلادی از روش­هایی برای تا کردن دستمال سفره بر روی میز غذا در محافل استفاده می­ شده است، که احتمالا بعدها به تا کردن کاغذ تبدیل شده باشد. هر چند امروزه آن را قسمتی از اوریگامی می دانند ولی احتمال ابداع آن به طور مستقل از اوریگامی نیز مطرح است.

در سال ۱۹۶۷‪ انجمن بریتانیایی اوریگامی بنیان نهاده شد که در حال حاضر از سراسر جهان عضو دارد و کتابخانه آن زمینه ی اوریگامی بسیار قابل توجه است.

پس از جنگ دوم جهانی آثار زیادی در زمینه اوریگامی به چاپ رسیده و انجمن‌های فراوانی تاسیس شده اند. از مهم ترین آن‌ها می توان از انجمن بین المللی اوریگامی نام برد که توسط آکیرا یوشیزاوا بنیان گذاری شده است.

اوریگامی (کاغذ وتا) در ایران

در ایران نیز از شروع دوران حکومت پهلوی دوم با تغییراتی که در سیستم آموزشی ایران داده شد، درس “کاردستی و نقاشی” نیز به مجموعه دروس آموزشی اضافه شد. کلمه “کاردستی” خود کلمه جدیدی بود. (که حتی در لغت‌نامه دهخدا نیز معنی برای آن یافت نشد). که برای این واحد درسی انتخاب شده بود.

کاردستی بیشتر ساخت احجام و اشکال کاغذی بود. که با استفاده از کاغذ، چوب، قیچی، چسب، مداد و خرده ریزه‌‌هایی که امکان بازیافت داشت. شکل گرفته و ساخته می شد. مانند ساخت قایق در حد اسباب بازی با استفاده از چوب کبریت. یا شکلی از کلبه روستایی با الیاف نی و… که در هویدا شدن خلاقیت و استعداد کودکان مؤثر بود.

کاردستی یا اوریگامی باعث تقویت چه مواردی می شود؟

فرآیند کسب توانایی ‌های ساختن در سال ‌های اولیه‌ی زندگی باعث توانمندی ‌هایی می شود. که فرد می تواند در ادامه زندگی خود از آنها استفاده کند. و از زندگی خود بیشتر لذت ببرد.

این توانمندی ها را می توان در چند دسته تقیسم بندی کرد:

1- رشد جسمانی فرد

کاردستی می تواند باعث افزایش قدرت عضلات فرد انجام دهنده شود. توانایی کنترل عضلات را بیشتر کند. و می تواند بین حواس پنچگانه ارتباط و هماهنگی را افزایش دهد.

2- رشد عقلانی

همانطور که گفته شد کاردستی باعث درگیر کردن ذهن فرد می شود. و می تواند با افزایش قدرت تجزیه و تحلیل مغز فردی که در حال انجام دادن کاردستی می باشد همراه باشد.

3- تقویت خلاقیت و کنجکاوی

درست است که خلاقیت یکی از ویژگی ‌های ذاتی افراد می باشد ولی طبق تحقیقات انجام شده خلاقیت را می شود آموزش داد. کاردستی می تواند زمینه ها شکوفایی و غنا بخشیدن هر چه بیشتر به این استعداد را فراهم کند. اینکه فرد در هنگام ساخت کاردستی ایده ‌های نو و جدید را اجرا کند. و به چیز‌هایی که دارد اکتفا نکند و با مشکلات خود در حین ساخت کاردستی رو به رو شود. به خودی خود باعث تقویت روحیه ای کنجکاوی و خلاقیت فرد می شود.

4- تاثیر بر مسائل روحی و روانی و عاطفی فرد

قوای محرکه ساختن و خلق کردن یکی از تفاوت‌‌های انسان با دیگر موجودات است. این تفاوت باعث می شود تا انسان نتواند بیکار باشد و نیاز دارد خود را مشغول کند. کاردستی این نیاز فرد را تامین می نماید. و باعث شادابی او می گردد. کاردستی با درگیر کردن انسان در جنبه ‌های مختلف می تواند بر احساسات فرد تاثیرگذار باشد.

5- تقویت روابط اجتماعی

انسان یک موجود اجتماعی است و نیاز دارد که در جامعه و بین دیگر افراد باشد.‌ یکی از ویژگی ‌های کاردستی این است که در بسیاری از موارد می تواند به صورت گروهی انجام شود. و یا اینکه برای رفع مشکلات لازم است که فرد از دیگران کمک بگیرد. بعد از ساخت کاردستی فرد کار خود را برای دیگران به نمایش می گذارد. و به این صورت روابط اجتماعی بین افراد توسعه پیدا می کند.

فواید و کاربرد‌های کاردستی و اوریگامی

1- ایجاد ارتباط عاطفی

در‌ یکی از بررسی ‌های انجام شده حدود ده خانواده در نظر گرفته شد. به افراد خانواده ها اطلاعات اولیه کاردستی و ساخت چند شکل ساده آموزش داده شد. با توجه به رفتار و لغات بکار برده شده درگفتگوی بین اعضای خانواده در قبل از آموزش و بعد از آن، مراوده ‌های بین اعضای خانواده خلاق و دوستانه‌تر شده بود. همین کار با چند گروه دانش آموز و بعد به صورت تک نفره نیز صورت گرفت. ایجاد روابط اجتماعی دوستانه تر و ایجاد علاقه به شکل ساخته شده از طرف سازنده‌ی آن، نیز به خوبی قابل مشاهده بود.

2- توانایی حل معما

اکثرانسان‌ها به حل مشکل یا معما علاقه مند هستند. بخصوص انسان‌‌های اهل علم، طراحی، مهندسی، گرافیک، ریاضی، فیزیک و. .. که عاشق حل مسائل علمی و ذهنی می باشند. دنیای کاردستی و اریگامی از این بابت یکی از سرآمدترین و هیجان انگیزترین علم و هنری است. که بشر به آن دست یافته است. صرف نظر از کارآمدی و کارایی آن برای بسیاری از علوم، تمرین بسیار خوبی برای ایجاد خلاقیت و ذوق مثبت و سازنده در تمامی افراد از کودکان تا بزرگسالان است.

اریگامی هنر یا علم ؟

اریگامی بیش از آنکه یک علم یا یک هنر باشد، یک نیاز برای انسانی است که می خواهد خلاق و پویا باشد. ما چه بخواهیم و چه نخواهیم اریگامی جزء مهمی از دنیای حال و مخصوصاً آینده‌ی ما خواهد بود. تا کنون به دلایل مختلف از جمله عدم وجود خلاقیت ها و فرهنگ سازی ‌های مناسب و کار آمد، در رسانه ها از جمله رادیو و تلویزیون، روزنامه ها و. .. اطلاع رسانی و بستر سازی مناسب در این زمینه انجام نشده است.

مثلاً برای تهیه کنندگان برنامه ‌های تلویزیونی ساخت برنامه ‌های کم محتوی آسان تر است، تا ساخت برنامه ‌های ناب و کارآمدی که حاصل تحقیق، مطالعه و استفاده از طرح ‌های صاحب نظران باشد.

 روزنامه ‌های ما نیز ترجیح می دهند و برایشان ساده تر است که به حوادث روزمره بپردازند. تا به علوم و فرهنگ ‌هایی که توسعه آنها موجب رشد و پویایی جامعه می گردد. با این دید، هر دو رسانه در جذب ایده و طرح ‌های نو و کار آمد، چندان ابتکار عملی ندارند. بنابر این تمام افراد خوش فهم باید با استفاده از امکانات پیشرفته دنیای ارتباطات، به پیشرفت جامعه کمک کنند و کم کاری رسانه ها را پر نمایند. بجای چشم دوختن بدست این و آن و اینکه مدام بپرسیم دیگران برای ما چه کاری کرده اند. خوب است که گاهی به این بیندیشیم که ما برای کشور و مردم مان چه کاری انجام داده ایم و می توانیم انجام دهیم.

3- رشد نظم و ترتیب بهتر در کارها

همانطور که می دانید در ساخت کاردستی نظم و ترتیب بسیار مورد اهمیت است. به طوری که در مواردی اگر شما مراحل اجرای کار را به درستی اجرا نکنید و نظم آنها را بهم بزنید نتیجه کار چیزی که می خواستید نمی شود و نمی توانید کاردستی مورد نظر را بسازید.

 4- افزایش مهارت دست ها

کاردستی همانطور که از نامش پیداست نیاز به درگیری دستان شما دارد. و یکی از راه ‌های افزایش در یک عضو بکارگیری آن عضو در اجرای کارها وامور است که کاردستی یکی از بهترین شیوه ‌های تقویت مهارت در دست ها و انگشتان می باشد.

 5- هماهنگی اندیشه و عمل

: در بالا نیز اشاره کردیم که در ساخت کاردستی و اریگامی ذهن فرد درگیر می شود.و همینطور گفتیم که لازم است برای نتیجه گرفتم در ساخت کاردستی کارها با ترتیب و نظم خاص انجام شوند.

اینکه مسیر ساخت کاردستی چه نظمی داشته باشد و‌یه چه شکلی باشد توسط اندیشه و ذهن فرد انجام می شود. ولی اجرای این مسیر و نظم توسط ابزارها و جسم فرد هست که باید به صورت عملی کار انجام شود. گفتیم برای اینکه کار دستی به درستی ساخته شود باید تمام اینها در کنار یکدیگر باشند. که این باعث می شود فرد بین فکر و اندیشه و عمل خود یک هماهنگی ایجاد کند. تا نتیجه ای که می خواهد را بگیرد.

6 – دوری از بازی ‌های کامپیوتری

در دنیای امروز لوازم الکترونیکی همه جا را در تسخیر خود در آورده اند. لذا کاردستی و اریگامی می تواند کودکان و نوجوانان را از این فضا دور سازد. و باعث تقویت توانایی ‌های شاخص فردی همچون خلاقیت و ایده پردازی فرد بشود.

7 – ارزان بودن و رایگان بودن ابزار

کاردستی و اریگامی را می توان با ابزار‌های ارزان و حتی لوازم دور ریختنی ساخت که باعث می شود همیشه ابزار این حوزه به آسانی در دسترس باشد و یا با هزینه کم تهیه شوند.

8 – ایجاد شوق

از مزیت‌های بسیار مهم اوریگامی زیاد شدن شوق و علاقه به طبیعت و موجودات زنده است.

تا وقتی خود ما یک خرگوش را نساخته ایم پی به اهمیت زندگی و حیاط او نمی بریم. ولی هنگامی که برای ساخت آن زحمت زیادی کشیدیم از آفریدن کاغذی آن بسیار لذت خواهیم برد. تازه پی می بریم که یک حیوان واقعی چه عظمت و حقوقی دارد. در این صورت نه تنها هرگز راضی به اذیت و آزار آنها نخواهیم شد. بلکه بیش از پیش به آنها عشق خواهیم ورزید. برای اینکه مردم به طبیعت، به حیوانات و به انسان ها عشق بورزند باید نخست از یک جایی تمرین عشق ورزی را شروع نمایند. یکی از مهمترین، ارزان ترین وساده ترین راه ها ساخت شکل ها توسط اریگامی یا کاغذ و تا است.

9- جایگزین اسباب بازی برای کودک

اوریگامی یا همان کاغذوتا را می توان براحتی جایگزین بسیاری از اسباب بازی ‌هایی نمود که نقشی در رشد خلاقیت و کارایی افراد ندارند. وقتی بصورت آزمایشی دروس اریگامی به افراد مختلف تدریس می شد به وضوح ملاحظه شد که افراد کار با اریگامی را به بسیاری از بازی ‌های دیگر ترجیح می دهند.

10 -دنیای خیال انگیز

بسیاری اوقات انسان‌ها در دنیای تصورات خودشان زندگی می کنند. نه در دنیای واقعی. کار با اریگامی و موجودات ساخته شده با آن می تواند دنیای خیال انگیز و آرامی را فراهم کند. انسان‌ها به چنین آرامشی برای مقابله برخی با استرس‌‌های دنیای واقعی نیاز دارند.

11- تمرکز حواس

از دیگر کاربرد‌های مفید و مهم اریگامی است در این حالت است که امکان تلقین‌‌های مثبت فراهم می شود. و فرصتی بدست می آید تا خلاقیت ‌های درونی شکوفا شود و قابلیت‌‌های خودشان را آشکار نمایند.

12- الگوهای صنعتی

کمک به ساخت الگو‌های هنری و صنعتی به دلیل قابلیت آسان شکل گیری و به عمل در آمدن ایده ها از دیگر مزایای اریگامی است.

اریگامی فواید زیادی دارد. از جمله، هماهنگی بین چشم و دست، مهارت در کار‌های فکری که نیاز به انجام ترتیب و توالی خاص دارد، مهارت در دقت، افزایش شکیبایی و صبر، افزایش مهارت‌‌های خاص جسمانی، افزایش نتیجه گیری ‌های منطقی و ریاضی و. ..

وقتی مشغول ساخت مدل‌‌های اریگامی هستید چون مجبورید با هر دو دست کار کنید، تمام مغز شما در حال فعالیت است.

چگونه بستری مناسب برای ساخت کاردستی و اوریگامی ایجاد کنیم؟

1- ایجاد پیش زمینه‌ی ذهنی با اوریگامی

ایجاد فرصت ‌های مناسب برای شناخت مواد، وسایل و موضوعات جدید، به کودک اجازه می‌دهد تا با به کار گیری حواس و تفکرش به حس کنجکاوی خود پاسخ دهد.

با انگیزش این حس (کنجکاوی) در کودک و ایجاد فضای مناسب برای یافتن پاسخ ها دست و توجه او را به محرک ‌های محیط افزایش می دهیم.

خوب است زمانی را برای شنیدن، لمس کردن، بوییدن، دیدن و آزمودن به آن ها بدهیم.

وجود فعالیت‌‌های مقدماتی برای آشنایی ذهنی کودک با مفاهیم و موضوعات و یا حتی تکنیک، مواد و لوازم کار، نتایج ثمر بخشی خواهد داشت.

فعالیت‌های مقدماتی مانند بازدید، گردش علمی، بحث و گفتگو، تماشای فیلم و عکس، خواندن قصه آشنایی با ابزار و تکنیک ‌های اجرایی، ارائه‌ی نمونه‌ی کار و… می توانند به عنوان فعالیت ‌های آماده سازی ذهنی، عاطفی و ادراکی کودک در نظر گرفته شوند.

باید فرصت کافی برای فکر کردن و فعالیت‌‌های ذهنی به کودک بدهیم. تا در مورد کاری که می خواهد انجام بدهد خوب فکر کند.

2- رعایت اصل ساده به پیچیده

در برنامه ریزی یک فعالیت آموزشی همواره باید اصل ساده به پیچیده را در نظر داشته باشیم. از مهارت ها و تکنیک ‌های ساده تر، کودک را به سمت مهارت ‌های دشوارتر و ترکیبی پیش ببریم.

برای مثال مچاله کردن کاغذ، پاره کردن، تاکردن و سپس تاکردن با هدف خاصی و… فعالیت ‌های ساده به پیچیده هستند. کودک می بایست مسیر و شیب مناسب را در جهت رسیدن رسیدن به مهارت ‌های مورد نظر ما، طی کنند. تا ضمن کسب لذت از آن چه فرا می گیرد، احساس ضعف و شکست هم نکند.

3- توجه به تعادل بین فعالیت ‌های آزاد و موضوعی

در جلسات اول، معمولا کودکان را در فضایی آزاد برای کشف و لذت بردن از مواد و ابزار، قرار می دهیم. تا با بیان آزاد، امکان برون فکنی او را فراهم کنیم. سپس فعالیت ها را به سمت انتخاب بین چند موضوع ویا موضوعات خاص یا به کارگیری مهارت ‌های خاص پیش می بریم.

وجود فعالیت ‌های آزاد بین برنامه ها نیز فرصت کافی برای تمرین آموخته ها را به کودک خواهد داد.

4- توجه به استفاده ‌های کاربردی و تلفیقی

گاهی کاردستی ‌های ساخته شده، می تواند کاربرد‌های مختلفی داشته باشد. مثلا برای تزئین، بازی، نمایش و… استفاده گردد. توجه به این کاربردها، به کودکان نشاط، اعتماد به نفس، حس مشارکت و لذت بیشتری را القا می نماید.

5- توجه به تفاوت‌های فردی

– مهارت ها واستعداد افراد تفاوت دارد. بنابراین هرگز آن ها را با یکدیگر مقایسه نکنید.

– کار همه افراد را در نمایشگاه شرکت دهیم. زیرا گزینش کار به معنی گزینش شخصیت و فردیت آن ها می باشد.

6- توجه به ویژگی سنی و زمان لازم برای تمرکز کودک

 با رشد کودک دامنه تمرکز نیز افزایش می یابد. برای مثال پنج ساله ها نسبت به کودکان چهارساله مدت بیشتری تمرکز می کنند. گاهی یک ساعت به طراحی، نقاشی، مجسمه سازی و یا ساختن می پردازند. (این مدت معمولاد یک ربع تا نیم ساعت بوده است).

در تعریف فعالیت ها و مدیریت زمان کلاس این ویژگی را در نظر داشته باشیم. و از دستپاچه کردن کودکان برای تحویل سریع تر کار و یا اجبار به ادامه کار بیش تر از مدت زمان تمرکز آن ها بپرهیزیم.

کودکان در این سنین علاقه دارند در مجسمه سازی اشکال را ترکیب کنند و شکل پیچیده تری بسازند. (در صورتی که در سنین پایین تر شکل ‌های تکراری و ساده می سازند و به جای ترکیب، آن ها را بارها خراب کرده و مجددا می سازند).

 7- استفاده از وسایل، مواد و امکانات محیط اطراف

کودکان دوست دارند هر چیزی را مانند دکمه، نی و چیز‌های دیگر، انتخاب کنند وبه عنوان بخش معینی از ساخت یا به صورت تزئینی به کار برند. و هدف از این کار خلق شیئی به خصوی است.

بنابراین گاهی وجود این قبیل خرده ریزها و مواد اضافی (نی، کاموا، سنگ ریزه، چوب، حصیر خرده پارچه و….) در دسترس او بسیار مفید واقع خواهد شد. البته استفاده افراطی کودک از این مواد هم موجب وابستگی او به امکانات محیطی می شود.

کار با ظروف دور ریختنی مثل جعبه ها، وسایل یک بار مصرف و….فرصت های زیبا و خلاقی را برای کودک فراهم می آورد.و به او می آموزد از تمام وسایل محیط زندگی حتی آن ها که ظاهرا به کار نمی آیند می توان استفاده کرد. فعالیت ‌هایی مانند گل بازی را بهتر است در محیط ‌های طبیعی اجرا کنیم. تا کودک بتواند از مواد طبیعی موجود در محیط نیز درکارش استفاده کند.

8- توجه به پرورش مهارت ‌های اجتماعی

ساختن کار دستی ها به کودک این امکان را می دهد تا ضمن کسب تجربه ها‌ی فردی مهارت ‌هایی از قبیل ایجاد ارتباط موثر با همسالان، تحمل عقاید دیگران و درک نقش فرد در گروه را تمرین کند. استفاده مشترک از وسایل کار می‌تواند نقطه‌ی آغازی برای ایجاد ارتباط گروهی و سپس تشکیل گروه ‌های دو نفره، سه نفره و بیشتر باشد.

باید توجه داشت رفتار کودکانی که به راحتی از گروه کنار می روند و در مشارکت گروهی تنبلی می کنند نیاز به بررسی دارد. شاید این عکس العمل به دلیل عدم وجود مهارت کافی در برقراری ارتباط و یا عدم برخورداری از اعتماد به نفس باشد. این موارد را باید با شناخت. و با استعدادهای او و تمرین بیشتر در آثار فردی بهبود بخشید.

9- ایجاد فضای مناسب برای توصیف آثار ساخت کودک

کودک اغلب از توصیف کار خود برای همسالان، احساس رضایت می کند. او هم چنین قادر است اثر دوستانش را هم توصیف کند ونکاتی را که برایش جالب است بیان کند.

این عمل جرات کودک را در اظهار نظر سالم بالا می برد. همچنین به او یاد می دهد در مقابل آن چه می بیند بی تفاوت نباشد. گاهی کودک با توصیف کارش مارا متوجه جنبه ‌های پنهانی آن چه ساخته است، می کند.

10- توجه به تعادل بین فعالیت ‌های آزاد و آموزش تکنیک ها و روش ها

اگر کودک در تمام جلسات کار، آزاد و رها باشد، تنها در حوزه یافته‌های اولیه خود دور خواهد زد. گاهی لازم است توانائی او را در انتخاب و انجام یک یا چند موضوع مشخص و مناسب، بیازماییم.

آموزش تکنیک ها در مورد لزوم یک اصل است. هرگاه کودک تجربه‌ی زیادی در فشردن و ورزدادن گل رس داشته باشد می توان او را تشویق کرد، چیز‌های دیگری مثل فتیله (طناب) از آن بسازد. می توان چیز‌های متعددی از فتیله ها ساخت.

زمانی که کودک از آلوده شدن لباسش به چسب واهمه دارد. می توان استفاده مناسب از چسب را به او آموخت.

تکنیک ها به تنهایی ارزش ندارند. اگر بیش از نیاز تدریش شوند جز این که کودک را گیچ کند هیچ مفهومی برای او ندارند. کودک همانطور که در راه رفتن را می آموزد نقاشی، مجسمه سازی و ساختن را نیز‌ یاد می گیرد.

11- تعادل بین حس وخیال کودک

فرض کنید در‌ یک فعالیت از کودک بخواهیم سیبی را مدل سازی کند. مثلابا مشاهده یک سیب، کودک آن را با یک ماده مثل گل یا خمیر بسازد. به لحاظ آموزش چنین فعالیتی چه ارزشی دارد؟ به طور ‌یقین در چنین فعالیتی چند فرآیند آموزشی به چشم می خورد.

تقویت مشاهده، ایجاد هماهنگی بین ذهن، چشم و دست، آموزش مفاهیمی مانند شکل، رنگ و… اما آنچه در این فعالیت پنهان مانده،‌ یکی از بارزترین و زیباترین خصوصیات دنیای کودکانه است یعنی «عنصر تخیل»

در چنین فعالیت ‌هایی کودک را به عینیت بخشیدن واقعیت ها تشویق می کنیم. ولی آیا قبول داریم که بخش عظیمی از وجود هر کودک را تخیل او می سازد. تکلیف سیب بنفش، سیب گاز زده، سیب کرموی سوراخ و هزاران سیب دیگر که در تخیل کودک هستند. چه می شود؟

لذا هر چند فعالیت پیشنهادی فوق را کاردستی تلقی می کنیم ولی برای تقویت چنبه بیانی آن و ایجاد فضای مناسب برای پرورش خلاقیت، باید تحریک خیال کودک را در کنار به کارگیر مشاهداتش در نظر بگیریم.

12- توجه به کاربرد و تقویت حواس و ایجاد هماهنگی بین اندام های کودک

کودکان در هنگام ساختن کاردستی به طور ناخودآگاه از حواس خود استفاده می کنند. ضمن آن که این فعالیت موجب تقویت مهارت ها و هماهنگی بین اندام ‌های مختلف آن ها می شود. فعالیت مناسب، کودک را در جهت به کارگیری دقیق تر و بیشتر حواس، هدایت می کند.

13- معیار ‌های انتخاب مواد و ابزار کار

در انتخاب مواد و ابزار کار کودک لازم است معیار‌های زیر را رعایت کنیم:

الف) استفاده از آن راحت باشد.

ب) از رنگ ‌های شاد و متنوع استفاده شده باشد.

ج) تهیه آن آسان و در دسترس باشد.

د) از کیفیت مطلوب برخوردار باشد.

ه) مقدار آن نه خیلی زیاد باشد که کودک را بی قید سازد . و نه آن قدر کم که کودک از تمام شدن آن نگران شود.

از قیچی نوک گرد (با برش مطلوب) استفاده کنید. چسب مناسب (مثلا چسب چوب) را به جهت حلالیت در آب می توان با انگشت هم به کار برد. استفاده از روپوش یا کاور (به شرطی که برا‌ی کودک دست و پاگیر نباشد ) و… می تواند در فعالیت ‌های هنری کودکان مورد استفاده قرار گیرد.