آثار فردوسی به غیر از شاهنامه چیست؟

اگر به دنبال پاسخ این سوال هستید که آثار فردوسی به جز شاهنامه چیست ؟ باید بگوییم که ابوالقاسم فردوسی شاعر بزرگ ایرانی همه زندگی خود را صرف سرودن شاهنامه کرد که در حدود 60000 بیت درقالب مثنوی است. از این رو به هیچ موضوع دیگری درطول زندگی شاعرانه خود فکر نکرده است که اثری غیراز شاهنامه خلق کند.

آیا یوسف و زلیخا اثر فردوسی است؟

البته اثری به نام یوسف و زلیخا به فردوسی نسبت داده می شود و عده ای معتقدند این اثر از آثار فردوسی به جز شاهنامه است؛ ولی طبق نظر پژوهشگران، یوسف وزلیخا اثری فاخر نیست و حدود 100 سال بعد از درگذشت فردوسی و توسط شاعر دیگری سروده شده است و به اشتباه به فردوسی طوسی نسبت داده شده است.

تعداد اندکی از اساتید ادبیات فارسی نیز معتقدند یوسف وزلیخا که به توبه نامه نیز مشهوراست کتابی است که فردوسی در زمان پیری و فرتوتی نوشته است. به این ترتیب از آن چه برای شاهنامه زحمت کشیده بوده است پشیمان شده و داستانی قرآنی را نظم درآورده است. دربخشی از یوسف و زلیخای منسوب به فردوسی می خوانیم :

به نظم آوریدم بسی داستان          ز افسانه گفته باستان

ز هر گونه ای نظم آراستم           بگفتم درو هرچه خود خواستم

اگرچه دلم بود از آن با مزه          همی کاشتم تخم رنج و بزه

از آن تخم کشتن پشیمان شدم          زبان را و دل را گره بر زدم

نگویم کنون نامه های دروغ             سخن را به گفتار ندهم فروغ

نکارم کنون تخم رنج و گناه            که آمد سپیدی بجای سیاه

دلم سیر گشت از فریدون گرد          مرا زان چه ؟ کو ملک ضحاک برد؟

ندانم چه خواهد بدن جز عذاب        ز کیخسرو و جنگ افراسیاب

برین می سزد گر بخندد خرد            ز من خود کجا کی پسندد خرد؟

که یک نیمه عمر خود کم کنم          جهانی پر از نام رستم کنم؟

دلم گشت سیر و گرفتم ملال           هم از گیو و طوس و هم از پور زال

کنون گر مرا روز چندی بقاست        دگر نسپرم جز همه راه راست

نگویم دگر داستان ملوک                 دلک سیر شد زآستان ملوک

دو صد زان نیارزد به یک مشت خاک            که آن داستانها دروغ است پاک!

البته یوسف و زلیخای منسوب به  فردوسی به تصحیح استاد دکترحسین محمد زاده صدیق  و دکتر حسن شعبانی در 780 صفحه منتشر شده است.کتاب یوسف وزلیخای منسوب به فردوسی را که کتابخانه معرفت شیراز منتشر کرده است می توانید از این جا دانلود کنید.

پیشنهاد مطالعه: خوان اول شاهنامه فردوسی

اشعاری که فردوسی نسروده است

شاهنامه کتابی است که از همان ابتدا مورد توجه مردم بوده است و بسیاری از مردم آن را از حفظ می خوانده‌اند. رونویسی کردن کتاب و حفظ کردن آن هرچند باعث شده است که شاهنامه تا امروز برای ما باقی بماند؛ اما دخل و تصرف زیادی هم از این بابت در آن اتفاق افتاده است .

گاهی کاتبی بد خط بوده و شعر را چنان نوشته که کاتب بعدی را به اشتباه انداخته است. گاهی کاتبی چند بیتی را فراموش کرده است بنویسد و یا کاتبی خودش از شاعری سر رشته داشته است چند بیتی هم به داستان شاهنامه اضافه کرده است. همه این مشکلات باعث شده است ما ده ها نسخه شاهنامه قدیمی در کتاب خانه ها داریم که شبیه به هم نیستند .

شعر های مشهور اما جعلی

بسیار ابیات مشهوری در  زیان مردم جاری است که اتفاقا همان ها از اشعار جعلی است مثلا:

که رستم یلی بود از سیستان / منش کردمی رستم داستان

این بیت بسیارمشهور در شاهنامه نیست اما آنقدر در بین مردم مشهور است که  مردم به راحتی جعلی بودن آن را نمی پذیرند .و یا بیت دیگری که در بسیاری مدارس حتی به صورت کتیبه کاشی کاری نصب شده است :

چنین گفت پیغمبر راستگوی / زگهواره تا گور دانش بجوی

این یبت مشهور هم نیز در دستنویس های قدیمی شاهنامه نیامده است. بدون شک این بیت از شاهنامه نیست وپژوهشگران آن را سروده ابوریحان بیرونی یا رودکی می دانند.

بسی رنج بردم در این سال سی / عجم زنده کردم  بدین پارسی

شاید تعجب کنید اگر بگوییم این شعر معروف نیز سروده فردوسی نیست. کلمه عجم لقب حقارت آمیزی به معنی گنگ و بی زبان بوده است که عربها به ایرانیان داده بودند و بسیاری از پژوهشگران اعتقاد دارند فردوسی که این همه برای زنده نگاهداشتن زبان پارسی تلاش کرده است بعید است  از این لقب تحقیر آمیز برای ایرانیان استفاده کرده باشد.

پیشنهاد مطالعه: تحقیق درباره شاعر سعدی

کدام شاهنامه صحیح است؟

پژوهشگران بسیاری ابیات دیگر را هم در شاهنامه الحاقی می دانند. اگر می خواهید از متنی که مطالعه می کنید کاملا مطمئن باشید به سراغ شاهنامه ای بروید که تصحیح شده باشد ؛ یعنی یکی از اساتید زبان و ادبیات فارسی آن را با توجه به نسخه های دست نویس بررسی و تصحیح کرده باشد .

شاهنامه ای که دکتر خالقی بعد ازسالها بررسی و مقابله نسخه های خطی منتشر کرده است اکنون یکی از بهترین شاهنامه هاست که دردسترس است .

نتیجه‌گیری

همان گونه که در ابتدای مطلب گفتیم فردوسی به جز شاهنامه اثر دیگری ندارد و تمام عمر خود را صرف سرودن د 60000 بیت شاهنامه درقالب مثنوی کرده است؛ و تمام زندگی اسن شاعر بزرگ صرف سرودن شاهنامه شده است.