علائم بلوغ زودرس+ ساده‌ترین روش‌های تشخیص و جلوگیری

در علم پزشکی، بلوغ زودرس به بلوغی گفته می‌شود که در سنین پایین اتفاق می‌افتد.  بیشتر ین تغییرات طبیعی است، مگر اینکه در سنین بسیار پایین رخ دهد. برای  تعداد کمی از کودکان مبتلا به بلوغ زودرس، این نوع بلوغ ناشی از برخی بیماری‌ها مانند تومور و یا آسیب مغزی است. به صورت کلی بلوغ زودرس باعث مشکلات جسمی و روحی زیادی برای افراد می‌شود. یکی از مشکلات بلوغ زودرس، کوتاهی قد است. کارشناسان سایت نوجوان ها، این مقاله را برای آشنایی بیشتر شما با علائم بلوغ زودرس، دلایل، روش‌های تشخیص و درمان تهیه کرده‌اند. تا پایان مقاله با ما همراه باشید.

بلوغ زودرس چیست و چه اثراتی دارد؟

برای درک بهتر بلوغ زودرس، باید ابتدا با مفهوم بلوغ آشنا شوید. بلوغ زودرس بلوغ زودرس، بلوغی است که تغییرات جسمی و روحی کودکان در سنین بسیار پایین اتفاق می‌افتد. در واقع بدن کودک خیلی سریع به بدن بزرگسالان تبدیل می‌شود. وقتی بلوغ قبل از 8 سالگی در دختران و قبل از 9 سالگی در پسران شروع شود، بلوغ زودرس محسوب می‌شود.

برخی از تغییرات و علائم بلوغ زودرس شامل موارد زیر هستند.

• رشد زودهنگام موی سینه یا اندام تناسلی
• رشد سریع استخوان‌ها و ماهیچه‌ها
• تغییر در شکل و اندازه بدن
• توانایی افراد برای تولید مثل

دلایل بلوغ زودرس

گاهی اوقات بلوغ زودرس علت خاصی ندارد. با این وجود، برخی موارد مانند عفونت‌ها، اختلالات هورمونی، تومورها و برخی بیماری‌ها ممکن است باعث بلوغ زودرس شوند. بلوغ زودرس با تولید هورمونی به نام هورزمون آزاد کننده گنادوتروپین(GnRH) در مغز شروع می‌شود.

شروع بلوغ معمولاً توسط هیپوتالاموس آغاز می‌شود. این ناحیه از مغز به غده هیپوفیز‌(غده‌ای به اندازه نخود در نزدیکی قاعده مغز) سیگنال می‌دهد تا هورمون‌هایی ترشح کند که تخمدان‌ها(در دختران) یا بیضه‌ها(در پسران) را برای تولید هورمون‌های جنسی تحریک می‌کنند.

گاهی اوقات بلوغ زودرس ارثی است. در مواردی نادر، بلوغ زودرس ناشی از یک مشکل جدی‌تر، مانند تومور یا ضربه است. مشکلات تیروئید یا تخمدان نیز می‌تواند باعث بلوغ زودرس شود.

انواع بلوغ زودرس

انواع بلوغ زودرس شامل دو مورد زیر هستند، علائم بلوغ زودرس نسبت به علت آن متفاوت هستند.

• بلوغ زودرس مرکزی
• بلوغ زودرس محیطی

اگر بلوغ زودرس ناشی از ناحیه هیپوتالاموس یا هیپوفیز باشد، این نوع بلوغ بلوغ زودرس مرکزی است. گاهی اوقات نیز علت این نوع بلوغ زودرس قابل شناسایی نیست. برای اکثر کودکان مبتلا به این بیماری، هیچ مشکل پزشکی زمینه‌ای و هیچ دلیل قابل شناسایی برای بلوغ زودرس وجود ندارد. در موارد نادر، بلوغ زودرس مرکزی ممکن است ناشی از موارد زیر باشد

• تومور در مغز یا نخاع(سیستم عصبی مرکزی)
• نقص در مغز که در بدو تولد وجود دارد، مانند تجمع بیش از حد مایعات(هیدروسفالوس) یا تومور غیر سرطانی(هامارتوما)
• تابش به مغز یا نخاع
• آسیب به مغز یا نخاع
• سندرم مک‌کون آلبرایت
• هیپرپلازی مادرزادی آدرنال
• کم کاری تیروئید

بلوغ زودرس محیطی

بلوغ زودرس محیطی که کمتر رایج است، بدون دخالت هورمون در مغز شما(GnRH) رخ می‌دهد. در عوض، علت ترشح استروژن یا تستوسترون در بدن به دلیل مشکلات مربوط به تخمدان‌ها، بیضه‌ها، غدد فوق کلیوی یا غده هیپوفیز است. در دختران و پسران، موارد زیر ممکن است منجر به بلوغ زودرس محیطی شود.

• تومور در غدد فوق کلیوی یا در غده هیپوفیز که استروژن یا تستوسترون آزاد می‌کند

• سندرم مک‌کون آلبرایت
• قرار گرفتن در معرض منابع خارجی استروژن یا تستوسترون، مانند کرم‌ها یا پمادها

• کیست ‌و تومورهای تخمدان

• تومور در سلول‌های سازنده اسپرم یا در سلول‌های سازنده تستوسترون
• یک اختلال نادر به نام زودرس جنسی خانوادگی مستقل از گنادوتروپین، که به دلیل نقص در یک ژن ایجاد می شود، می تواند منجر به تولید زودرس تستوسترون در پسران، معمولا بین سنین 1 تا 4 شود

عوامل تشدید بلوغ زودرس

عواملی که خطر بلوغ زودرس کودک را افزایش می‌دهند را در ادامه بررسی می‌کنیم.

• جنسیت دختر
• نژاد آفریقایی و آمریکایی
• اضافه وزن
• قرار گرفتن در معرض هورمون‌های جنسی: تماس با کرم یا پماد استروژن یا تستوسترون، یا سایر مواد حاوی این هورمون‌ها
• کم کاری تیروئید
• پرتودرمانی به دلیل تومورها، لوسمی یا سایر شرایط

بلوغ زودرس دختران

اگرچه علل بلوغ زودرس هنوز تا حدودی نامشخص است؛ اما موارد زیر می‌توانند باعث تشدید این مشکل در دختران شوند.

• رژیم غذایی پرچرب
• کم تحرکی
• اضافه وزن: دخترانی که حداقل 10 کیلوگرم اضافه وزن دارند، 80 درصد احتمال دارد که دچار رشد سینه‌ها قبل از تولد نه سالگی و قاعدگی قبل از 12 سالگی شوند
• عوامل ژنتیکی یا محیطی: احتمال بلوغ زودرس در دختران سیاه پوست بسیار بیشتر از دختران سفید پوست است

خطرات بلوغ زودرس دختران

دختران علاوه بر علائم بلوغ زودرس، ممکن است برخی از خطرات را نیز تجربه کنند. بلوغ زودهنگام دختران را بیشتر در معرض خطر سوء استفاده جنسی قرار می‌دهد. اختلالات روانی و کوتاهی قد در بزرگسالی نیز از دیگر خطرات بلوغ زودرس دختران است.

بلوغ زودرس پسران

بلوغ زودرس در پسران کمتر رایج است. عوامل موثر بر بلوغ زودرس پسران شامل سابقه خانوادگی، تومورها، رشد غدد فوق کلیوی و برخی سندروم‌های ژنتیکی نادر است. رایج‌ترین بلوغ زودرس پسران، بلوغ وابسته به هورمون گنادوتروپین است. این بلوغ در اثر ترشح بیش از حد هورمون مذکور رخ می‌دهد.

خطرات بلوغ زودرس پسران

خطر بلوغ زودرس در پسران نسبت به دختران کمتر است. با این وجود، علاوه بر علائم بلوغ زودرس در پسران، ممکن است با مشکلات زیر مواجه شوند.

• افزایش پرخاشگری به دلیل افزایش برخی از هورمون‌ها
• انجام رفتارهای ناهنجار: پسران در اثر بلوغ زودرس تمایل دارند مانند بزرگسالان رفتار ‌کنند
• آسیب‌های عاطفی
• بالا رفتن میزان فعالیت جنسی پسرانعوارض بلوغ زودرس

عوارض بلوغ زودرس

کوتاهی قد: کودکان مبتلا به بلوغ زودرس ممکن است در ابتدا به سرعت رشد کنند و در مقایسه با همسالان خود قد بلندی داشته باشند؛ اما با توجه به رشد سریع‌تر استخوان‌های آن‌ها، رشد آنها اغلب زودتر از حد معمول متوقف می‌شود. به همین علت معمولا قد این افراد در بزرگسالی کوتاه‌تر از حد متوسط است.

مشکلات اجتماعی و عاطفی: دختران و پسرانی که مدت‌ها قبل از همسالان خود به بلوغ می‌رسند، نسبت به تغییراتی که در بدنشان رخ می‌دهد به شدت آگاه هستند. این موضوع ممکن است بر عزت نفس آن‌ها تأثیر بگذارد و خطر افسردگی یا سوء مصرف مواد را افزایش دهد.

جلوگیری از بلوغ زودرس

مهمترین عوامل موثر در جلوگیری از بلوغ زودرس کودکان، اصلاح رژیم غذایی و ورزش است.

• ورزش: اضافه وزن یکی از عوامل موثر بر بلوغ زودرس است. به همین علت افزایش فعالیت‌های ورزشی مانع اضافه وزن بیش از حد کودکان می‌شود. بنابراین به جای بازی‌های کامپیوتری آن‌ها را به ورزش تشویق کنید.
• اصلاح رژیم غذایی: پرهیز از مصرف غذا در ظروف پلاستیکی، تهیه گوشت از فروشگاه‌های مورد اعتماد، مصرف آب و سبزیجات فراون عوامل موثر بر جلوگیری از بلوغ زودرس هستند.

بلوغ زودرس چگونه تشخیص داده می شود؟

مشاهده برخی علائم بلوغ زودرس، باعث تشخیص این تغییر در فرزندتان می‌شود. برخی از این نشانه‌ها شامل موارد زیر هستند که با مشاهده آن‌ها باید با پزشک مشورت کنید.

• رشد سینه
• رشد سریع قد
• قاعدگی زنانه
• آکنه
• بزرگ شدن بیضه یا آلت تناسلی
• رشد موهای ناحیه تناسلی یا زیر بغل

روش‌های پزشکی تشخیص بلوغ زودرس

پس از مراجعه شما به پزشک، جهت اطمینان از بلوغ زودرس در فرزندتان، معمولا از روش‌های تشخیصی زیر استفاده می‌شود.

• تجویز آزمایش خون برای بررسی سطوح بالای هورمون‌های جنسی
• بررسی مچ دست کودک با اشعه ایکس برای اطلاع از اینکه استخوان‌ها خیلی زود بالغ شده‌اند یا خیر
• انجام آزمایش‌های تصویربرداری مانند MRI و مطالعات اولتراسوند برای رد علل غیر معمول بلوغ زودرس مانند تومور در مغز، تخمدان یا بیضه

بلوغ زودرس چگونه درمان می شود؟

بسیاری از والدین با مشاهده علائم بلوغ زودرس نگران می‌شوند و این موضوع کاملا طبیعی است. اگر فرزند شما دچار بلوغ زودرس شده باشد، ممکن است پزشک شما را برای درمان به یک متخصص غدد اطفال ارجاع دهد. اهداف درمان شامل موارد زیر است.

• متوقف کردن یا حتی معکوس کردن رشد جنسی
• توقف رشد سریع و بلوغ استخوانی که می‌تواند منجر به کوتاهی قد بزرگسالان یا شروع زودرس پریود شود

بسته به علت بلوغ زودرس، دو روش ممکن برای درمان وجود دارد.

• درمان علت یا بیماری زمینه‌ای
• کاهش سطح بالای هورمون‌های جنسی با دارو برای جلوگیری از رشد جنسی

علائم بلوغ زودرس در دختران و پسران

علائم بلوغ زودرس دختران و پسران متفاوت است. البته برخی از این نشانه‌ها یکسان هستند. البته برخی از این علامت‌ها به علت بلوغ نیستند و کاملا طبیعی هستند.

• رشد موهای ناحیه تناسلی، زیر بغل یا صورت

• بم شدن صدا
• جوش و آکنه
• بوی بدن بزرگسالان

• رشد سینه در پسران قبل از ظهور موهای ناحیه تناسلی یا بزرگ شدن بیضه
• رشد موی ناحیه تناسلی یا بزرگی ناحیه تناسلی در پسران با شروع قبل از 9 سالگی
• رشد موهای ناحیه تناسلی قبل از 8 سالگی یا رشد سینه در دختران قبل از 7 سالگی
• قاعدگی در دختران قبل از 10 سال
• رشد سریع قد قبل از 7 یا 8 سالگی

چه غذاهایی باعث بلوغ زودرس می‌شود؟

شاید برای شما عجیب باشد؛ اما تغذیه و نوع رژیم غذایی تاثیر زیادی بر بلوغ زودرس دارد. در جدول زیر، تاثیر نوع تغذیه بر بروز بلوغ زودرس را ذکر می‌کنیم.

رژیم غذایی	تاثیر
کمبود ویتامین D	بلوغ زودرس در دخترانی با کمبود ویتامین دی نسبت به سایر دختران بیشتر است
شستن سبزی و میوه با مواد ضد عفونی کننده	بلوغ زودرس به علت وجود هورمون رشد و استروئیدها در این مواد
جگر مرغ	وجود هورمون‌های رشد در این ماده غذایی به علت تزریق هورمون به مرغ
سویا	حاوی مقدار زیادی هورمون فیتواستروژن
مصرف زیاد گوشت قرمز	افزایش احتمالی بلوغ زودرس
مصرف غذای چرب و شیرین	مصرف این خوراکی‌ها هم در دوران بارداری مادر و هم برای کودکان باعث بلوغ زودرس می‌شود

چه زمانی باید به پزشک مراجعه کرد؟

اگر کودک شما هر یک از علائم یا نشانه‌های بلوغ زودرس را دارد، باید برای بررسی‌های بیشتر به پزشک متخصص غدد اطفال مراجعه کنید.

مطالعه مقاله بایدها و نبایدهای اولین پریود دختران نیز می تواند برای شما مفید باشد