خودآزاری و خودزنی در نوجوانان؛ علت، پیشگیری و درمان

اگر فرزند عزیزتر از جان شما آنقدر در عذاب باشد که به خودش آسیب بزند، بدون شک شما نیز آن درد را حس خواهید کرد. زمانی که مادر یا پدری نشانه‌های خودآزاری یا خودزنی را در فرزند خود مشاهده کند، دچار ناراحتی، خشم، بیچارگی و سردرگمی خواهد شد. در این مواقع والدین می‌دانند که فرزندشان به کمک فوری نیاز دارد، اما نمی‌دانند که باید از کجا شروع کنند و چه کاری انجام دهند.

در این مقاله از مجله اینترنتی نوجوان ها، می‌خواهیم درباره همین موضوع با شما صحبت کنیم. ابتدا به سراغ نشانه‌های خودزنی یا خودآزاری در نوجوانان خواهیم رفت. سپس نشانه‌های آن‌ را بررسی خواهیم کرد. در نهایت نیز راه‌هایی را برای پیشگیری و درمان این عادت مخرب به شما آموزش خواهیم داد.

پیشنهاد مطالعه: علت شلختگی نوجوانان

خودآزاری یا خودزنی در نوجوانان چیست؟

خودزنی یا خودآزاری، به رفتاری اطلاق می‌شود که در آن، فرد به صورت عامدانه به خودش آسیب می‌زند. در طی این کار، فرد ممکن است خود را مجروح کند، خود را کبود کند، پوست خود را خراش دهد یا به شیوه‌های دیگر، به خود آسیب وارد کند.

این اتفاق معمولا زمانی رخ می‌دهد که فرد دچار احساسات عمیق و دردناکی شده باشد. دلیل انجام این کار آن است که فرد می‌خواهد با وارد کردن آسیب به جسم خود، با احساسات و عواطف خود مقابله کند.

زمانی که فرد خودآزاری یا خودزنی می‌کند، احساسات و عواطف او به صورت موقت متوقف می‌شوند؛ خودآزاری برای افراد راهکاری برای التیام زخم‌های روحی آن‌ها است. در مقابل، برخی دیگر ممکن است خودآزاری را با این هدف انجام دهند که چیزی حس کنند و از عذاب بی‌حسی روحی، خلاصی پیدا کنند.

برخی دیگر از افراد نیز برای رهایی از ناامیدی خودزنی یا خودآزاری می‌کنند. به طور کلی می‌توان این طور ادعا کرد که خودزنی یا خودآزاری، نشان از آشفتگی روحی و درونی افراد دارد. این افراد باید فورا تحت معالجه قرار بگیرند.

پیشنهاد مطالعه: علت گرسنگی مداوم نوجوانان

شیوه‌های خودآزاری یا خودزنی در نوجوانان

خودزنی یا خودآزاری در بین نوجوانان، معمولا به شیوه‌های مختلفی انجام می‌شود. از جمله انواع متداول این عارضه، می‌توانیم به موارد زیر اشاره کنیم:

• بریدن، خراش، کندن، یا کبود کردن
• کندن جای زخم و جلوگیری از بهبودی آن
• سوزاندن با استفاده از ابزار مختلف
• خودزنی، گاز گرفتن یا وارد کردن ضربه
• کوبیدن اعضای مختلف بدن به اشیای سخت

نوع دیگری از خودآزاری نیز در بین نوجوانان رایج است که به آن خودآزاری دیجیتال یا خودقلدری مجازی (self-cyberbullying) گفته می‌شود. این مورد زمانی رخ می‌دهد که نوجوان در فضای مجازی، هویتی کاملا مستقل برای خود می‌آفریند و به خود توهین می‌کند. این توهین گاه ممکن است از جانب دیگران نیز باشد.

در نهایت، انواع خفیف‌تری از خودآزاری نیز وجود دارد که ممکن است خطرات و عواقب آن کمتر از موارد مذکور باشد. خوردن و نوشیدن بسیار یا در مقابل گرسنگی دادن یا تحمل تشنگی به مدت طولانی، خوردن دارو یا مصرف مواد مخدر یا حتی روابط جنسی پرخطر نیز می‌تواند از جمله اشکال خودآزاری باشد.

پیشنهاد مطالعه: مهارت دوست یابی در نوجوانان

نشانه‌های خودآزاری در نوجوانان چیست؟

نشانه‌های علائم خودآزاری در نوجوانان را می‌توان در سه دسته‌بندی رفتاری، عاطفی و جسمی قرار داد. با مشاهده هر یک از این نشانه‌ها، والدین باید برای بررسی‌های بیشتر مصمم شوند و در صورت لزوم، بعد از ارتباط با نوجوان خود، به پزشک متخصص مراجعه کنند.

نشانه‌های رفتاری خودآزاری به شرح زیر است:

• پرهیز از فعالیت‌هایی که ممکن است محل جراحت آن‌ها را نشان بدهد؛ مثلا شنا،
• مخفی کردن ابزاری که با آن به خودش آسیب زده،
• افزایش استفاده از چسب زخم یا بانداژ یا لوازم پزشکی برای بهبود زخم‌ها،
• تغییر در الگوی خواب یا عادت‌های غذایی
• عدم علاقه به فعالیت‌هایی که قبلا از آن‌ها لذت می‌بردند،
• غیبت در کلاس‌های مدرسه یا افت تحصیلی.

دومین دسته از نشانه‌هایی که باید زیرنظر داشته باشید، نشانه‌های عاطفی است. اسن دسته از نشان‌های خودآزاری را نیز می‌توان در موارد زیر خلاصه کرد:

• تغییرات بزرگ در خلق و خو
• زود رنجی و کج‌خلقی در بیشتر اوقات
• عصبانیت‌های ناگهانی برای مسائل بی‌اهمیت
• احساس غم، پوچی یا ناامیدی
• احساس شرم، کم‌ارزش بودن یا مقصر بودن
• عدم توجه به ظاهر یا نظم اتاق یا موارد مشابه.

پیشنهاد مطالعه: سن نوجوانی چند سالگی است

در نهایت، آشکارترین نشانه‌های خودآزاری در نوجوانان، همان نشانه‌های فیزیکی و جسمی آن است. از جمله مهم‌ترین نشانه‌های فیزیکی خودآزاری می‌توان موارد زیر را نام برد:

• مشاهده زخم، خراشیدگی، سوختگی یا کبودی روی بدن؛ که معمولا نوجوانان توانایی/میل توضیح آن‌ها ندارد.
• آشفتگی، پریشانی و سراسیمگی
• کندی در حرکات یا خستگی غیرعادی

پیشنهاد مطالعه: کادو برای پسر نوجوان

اگر متوجه خودآزاری در نوجوان شدیم چه کنیم؟

اگر متوجه شدید که نوجوان شما خودآزاری یا خودزنی می‌کند، کاملا طبیعی است که در ابتدا دچار ترس، شرم، تعجب یا عصبانیت شوید. بدون شک در ابتدای ماجرا درک اینکه چیزی در حال رخ دادن است، بسیار سخت خواهد بود. به همین دلیل، لازم است که موارد زیر را به یاد داشته باشید:

• آرامش خود را حفظ کنید؛
• احترام فرزند خود را نگه دارید؛
• از قضاوت و سرزنش فرزند خود پرهیز کنید؛
• به او اطمینان خاطر بدهید و از او حمایت کنید؛
• با فرزند خود صحبت کنید؛
• شنونده خوبی برای نوجوان باشید؛
• سعی کنید که افکار و احساسات او را درک کنید؛
• به او بگویید که احساسات قوی و عمیق کاملا طبیعی هستند؛
• از متخصصان کمک بگیرید.

پیشنهاد مطالعه: سرگرمی های مفید برای نوجوان ها

اگر نوجوان را در حین خودآزاری دیدیم چه کنیم؟

دیدن نوجوان در زمانی که درحال خودآزاری است، می‌تواند چالش‌برانگیزتر از مورد قبلی باشد. در چنین مواقعی، حفظ آرامش اهمیت بسیار بیشتری دارد. اگر با نوجوان در حین خودآزاری مواجه شدید، بهتر است که این موارد را به یاد داشته باشید:

• با آرامش و ملایمت با آن‌ها حرف بزنید؛
• به صورت مستقیم، آشکار و بدون قضاوت، تاحدی دستوری، او را خطاب قرار دهید؛
• در کلام خود نشان دهید که او را درک می‌کنید؛
• از او دعوت کنید که با شما حرف بزند؛
• از تهدید و عصبانیت پرهیز کنید.
• اینکه نوجوان صرفا برای جلب توجه خودآزاری می‌کند را به زبان نیاورید؛
• اگر فرزند شما در زمان خودآزاری متوجه شما نشد، نامش را صدا بزنید، اگر هوشیار نبود، با پرسیدن سوالاتی مثل «کجا هستی» تمرکزش را جلب کنید؛
• سریع به سراغ کمک‌های اولیه بروید.

پیشنهاد مطالعه: اجتماع گریزی در نوجوانان

چطور می‌توانیم به نوجوان خود کمک کنیم؟

کمک به نوجوان و درمان چنین عادت مخربی در او، مهم‌ترین کاری است که باید انجام دهید. یادتان باشد که همیشه بهترین راه، کمک گرفتن از افراد متخصص است. در کنار آن، شما می‌توانید با راهکارهایی که در ادامه بازگو خواهیم کرد، با این مشکل در نوجوان خود مقابله کرده و از آن پیشگیری نمایید:

• حرف زدن بهترین کار است. با نوجوان خود صحبت کنید، فضای امنی برای او ایجاد کنید و سعی کنید علت خودآزاری و احساسات او را درک کنید.
• خودتان را برای واکنش‌های تند و منفی آماده کنید. نوجوان به راحتی به خودآزاری اعتراف نخواهد کرد و ممکن است با واکنش‌های ناگهانی و عصبی، از حرف‌زدن درباره موضوع طفره برود.
• ابزاری که به نظرتان ممکن است نوجوان با آن‌ها به خودش آسیب بزند را از دسترس او خارج کنید. خانه یا حداقل اتاقش را به محیطی امن تبدیل کنید.
• درباره تاثیر دنیای مجازی بر روی خودآزاری نیز غافل نباشید. گاهی اوقات وقایعی که در این فضا رخ می‌دهد می‌تواند منجر به خودآزاری نوجوان شود.
• محیط خانواده را از نظر روانی تثبیت کنید. تنش‌های موجود در خانه را کاهش دهید و آرامش روانی نوجوان خود را فراهم کنید.
• تجربیات خود را با نوجوان در میان بگذارید و سعی کنید که برای مقابله با احساسات و عواطف، راهکارهای بهتری به او پیشنهاد دهید.

پیشنهاد مطالعه: ارتباط بهتر با نوجوان باهوش

منابع

raisingchildren

healthychildren